Mỗi mùa Trung Thu, con phố Lương Nhữ Học ở Chợ Lớn lại hóa thành một dòng sông ánh sáng. Nơi đây không chỉ là điểm hẹn rực rỡ của người dân và du khách, mà còn là kho ký ức hơn nửa thế kỷ của Sài Gòn. Giữa ánh đèn điện tử hiện đại và tiếng trống lân rộn ràng, người ta vẫn tìm thấy hơi thở xưa cũ, một di sản sống gắn liền với cộng đồng người Hoa và mùa trăng đoàn viên.
Khi đến lập nghiệp ở vùng Chợ Lớn từ thế kỷ 18 – 19, người Hoa không chỉ mang theo nghề buôn bán và ẩm thực, mà còn đem theo cả những phong tục gắn bó với ký ức tuổi thơ, trong đó có Tết Trung Thu. Lồng đèn, múa lân, bánh trung thu dần trở thành một phần đời sống của cộng đồng, lan tỏa sang người Việt và hòa vào văn hóa Sài Gòn.
Thời hoàng kim của phố lồng đèn
Từ những khung tre, giấy kiếng, hồ dán, bàn tay khéo léo của các nghệ nhân người Hoa đã làm nên những chiếc đèn ông sao, đèn cá chép, đèn kéo quân. Ban đầu, chúng được bày bán ngay trước cửa nhà hoặc trong các con hẻm. Theo thời gian, con đường Lương Nhữ Học trở thành nơi tập trung đông nhất các hộ gia đình theo nghề, biến cả khu phố thành chợ lồng đèn mỗi độ trăng rằm tháng Tám.
Đến thập niên 1960 – 1970, phố lồng đèn đã nổi tiếng khắp Sài Gòn. Cứ mỗi mùa Trung Thu, người dân khắp nơi đổ về, chen chúc chọn mua, trẻ nhỏ háo hức theo cha mẹ, tiếng trống múa lân vang lên rộn rã. Lồng đèn ngày ấy không chỉ là món đồ chơi, mà là ngọn lửa ấm áp thắp sáng ký ức cộng đồng.
Thăng trầm và sự hồi sinh
Sau năm 1975, nghề làm lồng đèn truyền thống có giai đoạn mai một, khi lồng đèn nhựa, đèn điện tử tiện dụng tràn vào thị trường. Những chiếc đèn giấy kiếng công phu dần thưa vắng, nhiều gia đình bỏ nghề. Thế nhưng, sức sống của phố không hoàn toàn mất đi. Từ những năm 1990, chính quyền địa phương và cộng đồng người Hoa đã khôi phục hoạt động, biến phố Lương Nhữ Học thành điểm hẹn văn hóa – du lịch đặc trưng mỗi mùa Trung Thu.
Ngày nay, phố lồng đèn vừa mang dáng dấp truyền thống, vừa khoác lên hơi thở hiện đại. Bên cạnh những mẫu đèn giấy kiếng quen thuộc, không khó để bắt gặp đèn nhựa, đèn điện tử nhiều sắc màu. Khách đến phố không chỉ để mua đèn, mà còn để chụp ảnh, để hòa vào dòng người tham quan.
Khai hội rực rỡ trong lòng Chợ Lớn
Chiều cuối tháng Chín, tại giao lộ Nguyễn Án – Nguyễn Trãi, tiếng trống lân rộn rã, dãy đèn đỏ rực sáng, hàng ngàn người dân và du khách đổ về khai hội phố lồng đèn Chợ Lớn. Không gian Trung Thu chính thức mở ra bằng nghi thức cắt băng, múa lân và những tràng pháo tay náo nhiệt. Trong khoảnh khắc ấy, người ta vừa thấy sự rực rỡ của một lễ hội hiện đại, vừa nghe trong tim tiếng vọng của những mùa trăng xưa.
Phố lồng đèn hôm nay không chỉ là nơi giữ gìn truyền thống. Nó đã trở thành không gian văn hóa – du lịch, là điểm nhấn kinh tế của Chợ Lớn. Lễ hội tổ chức kéo dài gần nửa tháng, thu hút khách tham quan, tạo sinh khí cho tiểu thương địa phương. Như lời Ban tổ chức, đây là “cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, vừa gìn giữ hồn cốt văn hóa dân tộc, vừa mở ra cơ hội phát triển kinh tế – du lịch bền vững”.
Sợi dây ký ức nối dài giữa xưa và nay
Ngày trước, chỉ cần đặt chân vào con đường Lương Nhữ Học là có thể biết Trung Thu sắp đến. Cả khu phố rực sáng bởi lồng đèn giấy kiếng, từ ngôi sao năm cánh, cá chép đến đèn kéo quân in bóng nhân vật cổ tích. Trẻ con háo hức chờ cha mẹ dắt đi chọn đèn, rồi tụ tập cả xóm kéo nhau rước trăng. Người lớn cũng tranh thủ sống lại tuổi thơ, hòa mình trong dòng người chen chúc giữa tiếng cười và ánh sáng.
Ngày nay, sự đông đúc vẫn còn, nhưng đã khác. Ánh nến vàng nhường chỗ cho đèn điện tử. Trẻ con không còn háo hức chờ mùa trăng như trước, người lớn ghé phố nhiều hơn để chụp hình và lưu lại khoảnh khắc trên mạng xã hội. Thế nhưng, giữa dòng người tấp nập, vẫn có những chiếc đèn ông sao, đèn cá chép, đèn rồng bay lặng lẽ tỏa sáng. Chúng như những mảnh ký ức được giữ lại, nhắc nhớ rằng có những truyền thống chỉ tồn tại khi còn được gìn giữ và tiếp nối.
Di sản sống của Sài Gòn
Có lẽ, chính sự song hành giữa xưa và nay, giữa ký ức và hiện tại, đã làm nên sức sống của phố lồng đèn. Nó không chỉ còn là một con phố mùa trăng, mà là một không gian ký ức tập thể của thành phố. Và trong ánh sáng rực rỡ hôm nay, người ta vẫn tìm thấy chút ấm áp của ngày xưa – ngọn lửa nhỏ nhưng bền bỉ, thắp sáng mùa Trung Thu qua bao thế hệ.
