Sáng ngày 27/09/2025, không gian nghệ thuật của Trường Việt Nam Tinh Hoa trở thành nơi giao thoa của nhiều góc nhìn khi Thanhtao tổ chức buổi tọa đàm và triển lãm “Phái Sinh – Tái Sinh”. Sự kiện quy tụ các chuyên gia, nghệ sĩ và công chúng yêu mỹ thuật, cùng nhau khám phá một dòng chảy sáng tạo đang ngày càng được quan tâm trên thế giới – nghệ thuật phái sinh. Đây là hoạt động trọng tâm trong hành trình thứ tư của dự án Nghệ thuật trong giáo dục, khẳng định sứ mệnh đưa nghệ thuật đến gần hơn với cộng đồng và thế hệ trẻ.
Triển lãm mở cửa từ ngày 23/09 đến 04/10/2025, trưng bày các tác phẩm phái sinh đặc sắc, trong đó nổi bật là hai sáng tác mới nhất của họa sĩ Phan Tú Trân, mở ra cuộc đối thoại sâu sắc giữa văn hóa, giáo dục và nghệ thuật.
Phái sinh: Sự sống mới trên nền cũ
Phái sinh không đơn thuần là sáng tác lại, mà là hành trình thổi hồn mới cho những giá trị cũ. Các nghệ sĩ tái cấu trúc di sản thị giác, làm mới ký ức và mở ra những góc nhìn táo bạo về văn hóa và bản sắc.
Tại buổi tọa đàm, TS. Hoàng Phong Tuấn (giảng viên Mỹ học, ĐH Sư phạm TP.HCM) nhấn mạnh:
“Phái sinh không phải là sao chép, mà là đối thoại với quá khứ để sáng tạo ra hiện tại, để nghệ thuật không chỉ sống mà còn sống động giữa đời thường.”
Triết lý này được cụ thể hóa qua các phương pháp sáng tác đa dạng: tẩy, chèn, xóa, thêm hoặc biến đổi chi tiết, tạo ra tác phẩm vừa tôn trọng cội nguồn, vừa mang hơi thở đương đại. Trong lịch sử, nghệ thuật phái sinh đã chứng kiến nhiều dấu ấn, từ Marcel Duchamp tái hiện Mona Lisa, đến Nguyễn Du viết Truyện Kiều dựa trên tiểu thuyết cổ nhưng nâng tầm thành kiệt tác Việt Nam.
Theo triết gia Arthur Danto, giá trị của một tác phẩm phái sinh không chỉ nằm ở kỹ thuật mà còn phụ thuộc vào bối cảnh xã hội – nơi công chúng, giám tuyển, nhà tài trợ và giới phê bình cùng định hình chuẩn mực mới.
Khoảng trống pháp lý và nhu cầu bảo vệ sáng tạo
Bên cạnh khía cạnh thẩm mỹ, nghệ thuật phái sinh tại Việt Nam còn đối diện với nhiều thách thức pháp lý. Luật sư Nguyễn Phương Ngân chỉ ra rằng hiện nay luật pháp chủ yếu bảo vệ quyền tác phẩm gốc, trong khi khái niệm và quy định cụ thể cho tác phẩm phái sinh vẫn chưa rõ ràng.
Yếu tố cốt lõi để một tác phẩm phái sinh được công nhận hợp pháp là “tính mới” – sự sáng tạo độc lập vượt lên khỏi nền tảng gốc. Tuy nhiên, luật Sở hữu trí tuệ chưa có chuẩn mực định lượng rõ ràng cho yếu tố này. Luật sư Ngân nhấn mạnh:
“Bản quyền cho tác phẩm phái sinh ở Việt Nam là vùng xám. Yếu tố ‘tính mới’ rất cần được pháp luật xác định rõ, để nghệ sĩ không chỉ dám bứt phá mà còn được bảo vệ xứng đáng.”
Điều này khiến các gallery giữ vai trò trung tâm trong việc hỗ trợ pháp lý, đăng ký bản quyền và bảo vệ giá trị sáng tạo. Gallery còn góp phần phổ cập nhận thức về các nghề nghiệp liên quan đến nghệ thuật, như art dealer, curator và tư vấn nghệ thuật, vốn còn khá mới mẻ tại Việt Nam.
Dấu ấn cá nhân của họa sĩ Phan Tú Trân
Triển lãm “Phái Sinh – Tái Sinh” gây chú ý đặc biệt với sáng tạo của họa sĩ trẻ Phan Tú Trân, người đại diện cho tiếng nói mới mẻ của thế hệ Gen Z trong nghệ thuật đương đại.
Trân từng lọt vào chung khảo UOB Painting of the Year 2023, đoạt giải Nghệ sĩ triển vọng nhất năm 2024 với tác phẩm DORAECO, và tham gia nhiều triển lãm lớn tại Hà Nội, TP.HCM cũng như quốc tế.
Cô bắt đầu với hình ảnh gần gũi như Doraemon, rồi dần tìm kiếm sự thoát ly qua các tác phẩm mang tính kết nối văn hóa. “Sóng Nhật Bản”, lấy cảm hứng từ Sóng lừng ngoài khơi Kanagawa, là bước ngoặt giúp cô khẳng định tiếng nói cá nhân và kết nối nghệ thuật Việt – Nhật.
Phong cách sơn mài của Phan Tú Trân tươi sáng, vui nhộn, kết hợp đa chất liệu và đa văn hóa, phá vỡ hình ảnh u tịch quen thuộc của sơn mài truyền thống. Bức “Bàn tiệc của Chúa” là minh chứng rõ nét, truyền tải thông điệp về sự vui vẻ, hòa hợp và toàn cầu hóa trong nghệ thuật.
Thanhtao và khát vọng lan tỏa nghệ thuật
Đại diện Thanhtao chia sẻ:
“Phái Sinh – Tái Sinh không chỉ là triển lãm, mà là một cuộc trò chuyện mở – nơi nghệ thuật vượt ra khỏi khung tranh để đến với trường học, cộng đồng và thế hệ trẻ.”
Triển lãm và tọa đàm đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng:
- Nghệ thuật phái sinh có được công nhận đúng nghĩa chưa?
- Làm sao bảo vệ sự sáng tạo mà vẫn tôn trọng tác phẩm gốc?
- Việc đưa nghệ thuật phái sinh vào giáo dục mang lại giá trị gì?
Đây không chỉ là sự kiện trưng bày, mà còn là điểm khởi đầu cho hành trình xây dựng chuẩn mực mới cho nghệ thuật phái sinh tại Việt Nam.
Thông tin sự kiện
Triển lãm: 23/09 – 04/10/2025
Art Talk: 10:00, ngày 27/09/2025
Địa điểm: Trường Việt Nam Tinh Hoa, 214 Pasteur, Quận 3, TP.HCM
“Phái Sinh – Tái Sinh” không chỉ là một triển lãm, mà là lời mời gọi công chúng cùng tham gia vào hành trình tái tạo và tái định nghĩa nghệ thuật, nơi sức sống mới được hình thành từ những giá trị cũ, đưa nghệ thuật Việt Nam đến gần hơn với chuẩn mực quốc tế.
