Mỗi dịp Tết đến Xuân về, Lễ hội Đường Sách tại Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ là điểm hẹn văn hóa quen thuộc mà còn khơi dậy những giá trị truyền thống tốt đẹp trong đời sống người Việt. Một trong những nét đẹp nổi bật gắn liền với lễ hội này chính là phong tục lì xì sách – món quà tri thức đầy ý nghĩa để khởi đầu một năm mới.
Khác với những phong bao lì xì đỏ truyền thống, những cuốn sách được trao tặng đầu năm không chỉ mang ý nghĩa cầu chúc may mắn mà còn gửi gắm thông điệp về việc nuôi dưỡng tinh thần học hỏi, lan tỏa văn hóa đọc, và xây dựng một cộng đồng giàu tri thức.
Lễ hội đường sách đầu tiên tại thành phố mang tên Bác
Lễ hội Đường Sách Tết đầu tiên của Thành phố Hồ Chí Minh được tổ chức vào dịp Tết Tân Mão năm 2011, từ ngày 31/1 đến 6/2/2011 (tức từ 28 tháng Chạp đến mùng 4 Tết Âm lịch), trên đường Mạc Thị Bưởi, Quận 1, đoạn từ đường Đồng Khởi đến đường Nguyễn Huệ.
Với chủ đề “Ước Mơ”, lễ hội nhằm khuyến khích, khơi dậy và tôn vinh giá trị tinh thần mà sách mang lại cho công chúng. Sự kiện bao gồm các hoạt động như triển lãm sách mới, sách bán chạy, biểu diễn thư pháp và cho chữ ngày xuân, giao lưu với tác giả, giới thiệu sách điện tử, sách cho người khiếm thị, cũng như trưng bày, trao đổi và mua bán sách. Lễ hội Đường Sách 2011 có sự tham gia của nhiều đơn vị xuất bản lớn nhỏ, với hơn 3.500 đầu sách được trưng bày.
Theo thông tin từ Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM, năm đó, lễ hội đã thu hút hơn 150.000 lượt khách tham quan và thưởng lãm. Trong thời gian diễn ra sự kiện, 26.000 cuốn sách đã được bán ra, mang lại tổng doanh thu gần 1,3 tỷ đồng. Đặc biệt, dòng sách thiếu nhi nhận được sự yêu thích lớn nhất với 6.000 cuốn được mua. Cuốn sách nổi bật được độc giả yêu thích là Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, với số lượng bán ra đạt 500 cuốn. Ngoài ra, các thể loại sách về lịch sử, doanh nhân và các tướng lĩnh cũng nhận được sự quan tâm lớn từ độc giả.
Bên cạnh hoạt động mua bán sách, chương trình trao đổi sách cũ và mượn sách do Thư viện Tổng hợp Thành phố tổ chức cũng nhận được sự hưởng ứng tích cực. Tổng cộng, 1.674 cuốn sách đã được trao đổi và 28 cuốn được mượn trong suốt lễ hội.
Văn hoá lì xì sách đầu năm mới bắt đầu hình thành
Từ khi Lễ hội Đường Sách Xuân Tân Mão 2011 được tổ chức, một truyền thống mới đã dần được hình thành, đó là lì xì bằng sách.
Đầu năm lì xì vốn là mang thông điệp chúc phúc, cầu mong may mắn, sức khỏe và thịnh vượng trong năm mới. Ngoài giá trị về tiền bạc mà ta thường thấy, thì người xưa cũng coi trọng tri thức. Cho nên, các cuốn sách cũng dần dần trở thành một món quà đặc biệt vì nó không chỉ là lời chúc tốt đẹp mà còn là công cụ mang lại kiến thức và sự phát triển cá nhân. Điều này làm tăng thêm ý nghĩa cho phong tục lì xì, biến nó thành một hành động vừa mang giá trị vật chất, vừa mang giá trị tinh thần.
Theo nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Huỳnh Ngọc Trảng, tục lì xì có nguồn gốc từ âm Quảng Đông của từ “lợi thị”, trong đó “thị” mang ý nghĩa là chợ. Tục lệ này xuất phát từ thói quen tặng nhau một khoản tiền nhỏ vào đầu năm mới với lời chúc mua may bán đắt, làm ăn phát đạt. Đồng thời, lì xì còn là cách người lớn trong gia đình động viên, khích lệ con cháu, hoặc giúp người trẻ có chút vốn liếng để bắt đầu một năm mới suôn sẻ.
Ông Huỳnh Ngọc Trảng cũng chia sẻ thêm: “Ngày trước, người ta lì xì tiền để làm vốn, thì ngày nay lì xì sách lại mang ý nghĩa tặng vốn tri thức đầu năm, một cách để cầu may. Trước đây, vốn vật chất được xem là yếu tố quan trọng; nhưng trong thời đại ngày nay, vốn tri thức lại càng cần được coi trọng hơn.”
Bên cạnh đó, ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM, đồng thời là trưởng ban tổ chức Lễ hội Đường Sách Tết năm trước, nhận định:
“Lì xì là một phong tục truyền thống không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên Đán, mang ý nghĩa trao lộc đầu năm, gửi gắm lời chúc may mắn, hạnh phúc và thành công. Tục lì xì sách, hay còn gọi là lì xì sách Tết, đã xuất hiện từ lâu như một nét đẹp văn hóa. Tuy nhiên, theo dòng chảy thời gian, thói quen tặng sách và lì xì sách dần bị mai một.”
“Hiện nay, trong bối cảnh văn hóa đọc ngày càng được chú trọng và xem là nhiệm vụ quan trọng để nâng cao tri thức, làm giàu giá trị văn hóa và bản sắc dân tộc, việc duy trì và phát triển hoạt động lì xì sách cần được khuyến khích hơn nữa. Điều này không chỉ góp phần nâng cao văn hóa đọc mà còn tạo dựng bản sắc đặc trưng cho người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ của thành phố,” ông nói.
Việc lì xì bằng sách trong các dịp lễ hội không chỉ mang lại niềm vui cho người nhận mà còn góp phần thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng. Nó khuyến khích mọi người, đặc biệt là giới trẻ, tiếp cận với tri thức và nuôi dưỡng tình yêu đối với sách. Đồng thời, hoạt động này cũng thể hiện sự quan tâm của thành phố đối với việc nâng cao dân trí và xây dựng một xã hội học tập.
Theo thời gian, nhiều người kỳ vọng rằng thói quen tặng sách sẽ không chỉ gói gọn trong những dịp đặc biệt như Tết, mà còn trở thành một hành động tự nhiên, thể hiện sự quan tâm và chia sẻ lẫn nhau. Hành động này không chỉ làm phong phú thêm bộ sưu tập sách của mỗi cá nhân mà còn tạo ra sợi dây gắn kết cộng đồng thông qua việc trao đổi, chia sẻ và thảo luận về những chủ đề mà họ cùng quan tâm.
Sau 15 năm, thành phố Hồ Chí Minh vẫn tiếp tục lan toả văn hoá đọc sách đến mọi người
Lễ hội Đường Sách Tết Ất Tỵ 2025 tại Thành phố Hồ Chí Minh, với chủ đề “Non sông gấm hoa, vui xuân thái hòa,” sẽ được tổ chức từ ngày 27.01 đến ngày 02.02.2025, trên tuyến đường Lê Lợi, Quận 1.
Với tổng diện tích 11.200 m², lễ hội năm nay dự kiến sẽ thu hút sự tham gia của 22 đơn vị với gần 68.000 bản sách trưng bày, mang đến hơn 160 hoạt động văn hóa và nghệ thuật phong phú. Đặc biệt, ban tổ chức đã chuẩn bị khoảng 20.000 “lộc sách” để lì xì du khách vào ngày khai xuân, nhằm khuyến khích văn hóa đọc và mang lại may mắn đầu năm.
Tuyến đường được thiết kế lấy cảm hứng từ Tuyến Metro số 1, biểu trưng cho sự phát triển của thành phố, cùng linh vật “Nàng Tỵ công nghệ,” kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại.
Năm 2025 cũng đánh dấu kỷ niệm 15 năm tổ chức lễ hội, là dịp để tôn vinh văn hóa đọc, xây dựng bản sắc người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên thành phố. Lễ hội Đường Sách không chỉ là điểm du xuân độc đáo mà còn là biểu tượng cho sự phát triển và đổi mới của Thành phố Hồ Chí Minh trong thời kỳ hội nhập.
