#CóNghĩaLà là series giải mã những khái niệm, từ khoá “tuy quen mà lạ”, từ đó phản ánh tư duy và soi chiếu các hiện tượng trong văn hóa thế hệ trẻ.
Bạn có thể đã từng chứng kiến một cái nhìn trống rỗng, im lặng kéo dài trong một tình huống mà rất nên có lời hồi đáp, một ánh mắt như đang “đóng băng” từ một bạn trẻ nào đó. Khi ấy, bạn có thể tự hỏi: “Mấy đứa nhỏ bây giờ bị cái gì vậy ta?”
Một hiện tượng đang được nhắc đến khắp mạng xã hội quốc tế có thể giúp lý giải điều đó – “Gen Z Stare”: cái nhìn vô cảm, lặng thinh nhưng ẩn chứa nhiều tầng cảm xúc và thông điệp khó đọc.
Mời bạn cùng The Momentous Life tìm hiểu hiện tượng này, bắt đầu từ một câu chuyện đang gây tranh luận tại Việt Nam.
Vụ việc nữ sinh viên tại Đại học Phenikaa
Chỉ trong một ngày, đoạn clip ghi lại cảnh một nữ sinh ăn mì trong giờ học của Đại học Phenikaa rồi tranh luận gay gắt với giảng viên đã lan truyền rộng khắp mạng xã hội. Khi bị nhắc nhở vì ăn uống trong lớp gây mùi và vi phạm quy định, nữ sinh không rời khỏi lớp mà cho rằng “không làm ảnh hưởng ai” và “ai cũng có lỗi”.
Dưới phần bình luận, hàng nghìn ý kiến công kích xuất hiện: “Thiếu ý thức”, “Thái độ hỗn xược”, “Sinh viên thời nay thật vô ơn” và không chỉ dừng lại ở cô gái, mà còn lan rộng thành phán xét cả thế hệ người trẻ. Mấy câu đại loại người “Tụi người trẻ bây giờ” cộng một hậu tố tiêu cực nào đó.
Trong đoạn clip, dù video bị che mờ và không thể nhìn rõ ánh mắt cô, sự việc vẫn mở ra một câu hỏi: trong những tình huống như vậy, ánh mắt và thái độ của người trẻ bị hiểu lầm như thế nào? Có phải ở đây là một phiên bản Việt Nam của “Gen Z Stare” hay chỉ là một biểu hiện riêng lẻ? Dù vậy, nó là ví dụ rõ cho cách mà thái độ người trẻ dễ bị đem ra bàn luận và bị quy chụp.
“Gen Z stare” là gì?
“Gen Z stare” (tạm dịch: ánh nhìn kiểu Gen Z) là cụm từ mô tả một biểu cảm đặc trưng của thế hệ trẻ sinh từ giữa những năm 1990 đến đầu 2010 – một cái nhìn trống rỗng, vô cảm, không rõ thái độ trong các tình huống giao tiếp.
Xuất phát từ TikTok, hiện tượng này nhanh chóng lan rộng và thu hút sự chú ý của giới tâm lý học, quản trị và truyền thông. Trên bề mặt, đó có thể chỉ là một ánh nhìn lạnh nhạt. Nhưng theo các chuyên gia, “Gen Z stare” ẩn chứa nhiều lớp nghĩa sâu hơn: một cách phản ứng thụ động trước áp lực, một tín hiệu xã hội bị hiểu lầm, và cũng là kết quả của quá trình trưởng thành giữa hai thế giới – thật và ảo.
Đằng sau ánh nhìn “trống rỗng”
Bryan Robinson, tiến sĩ tâm lý học (Forbes, 2025), cho rằng “Gen Z stare” không đơn thuần là sự vô cảm hay thờ ơ, mà là một cơ chế phòng vệ. Trải qua tuổi trưởng thành trong bối cảnh đại dịch và truyền thông số, Gen Z thiếu cơ hội tương tác trực tiếp, thay vào đó là giao tiếp qua màn hình, biểu tượng cảm xúc, và video ngắn. Và có một sự thật là họ tiêu thủ đủ thứ nội dung, đủ thứ cảm xúc và những khuôn mặt khóc cười, nhưng lại chỉ với một gương mặt “thừ” ra.
Khi phải đối diện trực tiếp ngoài đời thật – với sếp, thầy cô, hay người lạ thì ánh nhìn trống rỗng ấy đôi khi chỉ là dấu hiệu của sự bối rối, căng thẳng hoặc sợ bị phán xét. Một chuyên gia khác ví hiện tượng này giống như phản ứng “đóng băng” (freeze) trong tâm lý học: khi con người không biết phải phản ứng thế nào trước áp lực, họ chọn cách… đứng yên và không làm gì cả, nói bình dân hơn theo ngôn ngữ Gen Z là “sượng trân”, “xương khớp”.
Điều đáng nói là: nhiều người lớn lại hiểu nhầm ánh nhìn đó như thái độ thách thức, bất cần, trong khi thực tế, đó có thể là một hình thức “nghe” và “tự vệ” kiểu mới của thế hệ sinh ra cùng mạng xã hội.
Khi giao tiếp giữa các thế hệ bị “lệch sóng”
Thế hệ Boomers hay Gen X xem ánh mắt là biểu hiện của sự tôn trọng, chú ý; nhưng với Gen Z, ánh mắt kéo dài quá lâu có thể gây khó chịu. Trong môi trường học tập hoặc làm việc, sự im lặng hay cái nhìn trống rỗng của Gen Z thường bị diễn giải sai: người lớn nghĩ họ “không quan tâm”, còn Gen Z thì cảm thấy “bị ép buộc thể hiện theo khuôn mẫu cũ”.
Khoảng cách này không chỉ là vấn đề thái độ mà là sự đứt gãy trong ngôn ngữ giao tiếp cảm xúc. Nói cách khác, “Gen Z stare” là triệu chứng của một xã hội đang thay đổi quá nhanh, nơi mà mỗi thế hệ học cách hiểu nhau lại một lần nữa.
Thay vì phán xét, xin hãy lắng nghe, thấu hiểu
Sự khác biệt trong cách thể hiện cảm xúc không nên bị xem là “lỗi thế hệ”. Như chuyên gia Joe Galvin từng nhận định, “vấn đề không nằm ở Gen Z, mà ở chỗ chúng ta vẫn dùng thước đo cũ để đánh giá một thế giới đã thay đổi.” Điều này cũng không khác mấy so với cách các thế hệ đi trước từng hiểu lầm về Gen X hay Gen Y thời trước.
Nếu nhìn sâu hơn, “Gen Z stare” không đơn thuần là một trào lưu – nó là lời nhắc về nhu cầu được thấu hiểu và được là chính mình của người trẻ. Họ không tìm kiếm sự chú ý bằng cách “giả vờ năng động” hay “thể hiện cảm xúc đúng chuẩn”, mà chỉ mong được sống thật trong một môi trường biết tôn trọng, lắng nghe và an toàn cho sự bộc lộ chân thành. Trong một xã hội nơi mọi người đều thúc đẩy nhau phải tốt hơn, giàu có hơn, giỏi hơn mỗi ngày mà không có điểm dừng.
Lời kết
Có lẽ, ánh nhìn tưởng chừng vô cảm của Gen Z không thực sự trống rỗng mà là nơi chất chứa quá nhiều điều chưa kịp nói ra. Trong một thế giới nơi ai cũng phải “diễn” để vừa lòng người khác, “Gen Z stare” không chỉ là một trào lưu mạng, mà là tấm gương phản chiếu những nghịch lý của thời hiện đại: giữa kết nối và cô đơn, giữa lắng nghe và phán xét.
Tuy vậy, điều đó không có nghĩa là Gen Z nên mãi giữ lấy ánh nhìn lạnh lùng ấy. Dù muốn hay không, con người vẫn là sinh vật cần sự gắn kết, và để xã hội bớt khắc nghiệt, mỗi thế hệ kể cả Gen Z đều cần học cách điều chỉnh, tìm lại sự mềm mại trong cách nhìn và cách sống. Bởi dù sao, việc đó cũng tốt cho việc phát triển của mọi người trong đời sống. Vì muốn được người khác đối xử như thế nào, chúng ta sẽ phải cho đi và đối xử với họ như thế đó trước, và điều này bắt đầu từ một ánh mắt.
Và có lẽ, thay vì sợ hãi hay lên án ánh nhìn ấy, chúng ta nên bắt đầu bằng một ánh nhìn khác dịu dàng hơn, thấu hiểu hơn, dành cho nhau.
