Hủ tíu gõ là một phần không thể thiếu trong đời sống đêm của Sài Gòn, bắt đầu phổ biến từ khoảng thập niên 1970 – 1980. Món ăn này gắn liền với hình ảnh những chiếc xe đẩy nhỏ, phía trước có treo một thanh tre hoặc mõ gỗ để gõ “cốc cốc” báo hiệu. Tiếng gõ vang lên trong đêm không chỉ gọi khách mà còn trở thành âm thanh quen thuộc, gợi nhớ một thời Sài Gòn chậm rãi và gần gũi hơn.
Nguồn gốc hủ tíu tại Việt Nam chịu ảnh hưởng từ món hủ tiếu của người Hoa, nhưng đã được biến tấu để hợp khẩu vị miền Nam. Sợi hủ tíu ở Sài Gòn thường mềm, hơi dai, ăn kèm nước dùng ninh từ xương heo trong nhiều giờ, tạo vị ngọt thanh tự nhiên. Thành phần ban đầu rất giản dị: vài lát thịt nạc, ít gan, tôm khô, đôi khi có thêm trứng cút. Rau hẹ là thành phần đặc trưng, vừa tạo màu sắc vừa mang hương thơm riêng biệt, bên cạnh giá sống và xà lách.
Những năm 1980 – 1990, hủ tíu gõ là món ăn khuya phổ biến của giới lao động, sinh viên và tài xế xe ôm. Giá rẻ, tiện lợi và ấm nóng khiến nó trở thành lựa chọn “cứu đói” quen thuộc sau những ca làm muộn hay giờ học đêm. Hồi trước, mỗi hàng hủ tiếu thường sẽ có một cậu bé cầm hai thanh tre hoặc sắt đi theo, vừa đi vừa gõ để tạo ra âm thanh cho khách hàng nhận biết. Ai muốn ăn thì gọi lớn, thế là sẽ có ngay bát hủ tiếu gõ nóng hổi được mang đến tận nhà.
Bước sang những năm 2000, hủ tíu gõ dần thay đổi. Nhiều người bán bắt đầu bổ sung thêm topping như sườn non, bò viên, hoành thánh, hoặc biến tấu phần nước dùng để hợp khẩu vị đa dạng hơn. Bàn ghế được chuẩn bị đầy đủ hơn, đôi khi còn có mái che di động để khách ngồi thoải mái. Giá thành tăng nhưng vẫn ở mức bình dân so với các quán ăn cố định.
Giữa bức tranh chung đó, hình ảnh một vài hàng hủ tíu gõ “cố định” lại trở thành nét riêng. Có những cặp vợ chồng đã gắn bó với một góc phố hoặc đầu hẻm suốt hàng chục năm, như cô chú khoảng ngoài năm mươi, ban ngày nghỉ ngơi, tối đến lại cùng nhau dọn xe, nấu nước lèo, bày bàn ghế. Cô lo trụng hủ tíu, chan nước, bày rau thịt; chú bưng bê, thu dọn, rửa chén ngay tại góc hẻm. Họ không chạy xe khắp nơi, nhưng khách vẫn tìm đến đều đặn, bởi ngoài hương vị quen thuộc, còn có sự thân tình khó thay thế.
Ngày nay, với sự phát triển của hàng quán 24/7 và dịch vụ giao hàng tận nơi, hình ảnh xe hủ tíu gõ rong ruổi giữa đêm không còn xuất hiện dày đặc như trước. Tuy vậy, món ăn này vẫn giữ được chỗ đứng trong ký ức và khẩu vị của nhiều người. Hủ tíu gõ không chỉ là món ăn mà còn là một lát cắt của đời sống đô thị Sài Gòn, phản ánh sự giao thoa văn hóa và nhịp sống của một thành phố luôn chuyển động nhưng vẫn lưu giữ những hương vị thân quen.
