Xuất bản vào ngày 07.01, báo cáo Tương lai Việc làm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã mang đến cái nhìn toàn diện về những biến động lớn của thị trường lao động toàn cầu.
Trong đó nổi bật nhất, báo cáo không chỉ nhấn mạnh vai trò then chốt của công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) mà còn làm rõ tầm quan trọng của kỹ năng mềm như tư duy phân tích, khả năng sáng tạo và sự linh hoạt. Với sự chuyển dịch mạnh mẽ này, thế hệ Millennials và Gen-Z – lực lượng lao động chủ đạo trong tương lai – đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải thích nghi và phát triển để không bị tụt lại phía sau.
Những thay đổi đấy đã đặt ra câu hỏi: Người trẻ cần làm gì để bắt kịp và tận dụng cơ hội trong một thị trường lao động đầy biến động như hiện nay? Hãy cùng The Momentous Life khám phá sâu hơn những kỹ năng cần thiết giúp thế hệ trẻ khẳng định vị thế và tiến xa trong hành trình sự nghiệp.
Bức tranh toàn cảnh
Dựa theo báo cáo của WEF, triển vọng về kỹ năng sẽ được chia ra làm 2 phần: Một, là nhóm những kỹ năng cốt lõi sẽ được nhiều nhà tuyển dụng săn đón trong năm 2025. Thứ 2, đó là nhóm những những kỹ năng cần thiết được dự đoán sẽ tiếp tục gia tăng trong 5 năm tiếp theo.
Theo đó, đối với những kỹ năng cốt lõi, dẫn đầu danh sách là tư duy phân tích (analytical thinking) với 69% nhà tuyển dụng nhận định đây là kỹ năng quan trọng nhất. Tiếp theo ở vị trí thứ 2, đó là là khả năng thích nghi, linh hoạt (resilience, flexibility, and agility) (67%); và đứng thứ 3 là kỹ năng lãnh đạo, ảnh hưởng xã hội (leadership and social influence) (61%).
Ngoài ra, các kỹ năng khác như sáng tạo (creative thinking), động lực cá nhân (motivation and self-awareness), và hiểu biết công nghệ (technological literacy) cũng đạt tỷ lệ đánh giá cao từ 51%-57%, cho thấy sự cân bằng giữa tư duy phân tích, kỹ năng mềm và kỹ năng số đang định hình môi trường làm việc hiện đại.
Ngược lại, các kỹ năng ít được coi trọng hơn như khả năng tiếp nhận và xử lý các thông tin cảm giác từ môi trường xung quanh (sensory-processing abilities) và công dân toàn cầu (global citizenship) chỉ nhận mức đánh giá thấp, lần lượt là 6% và 13%.
Nếu nhìn xa hơn trong 5 năm tiếp theo, ta có thể thấy được xu hướng phát triển vượt bậc của các kỹ năng liên quan đến công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (big data), với mức tăng trưởng dự kiến lên đến 87% theo khảo sát từ các nhà tuyển dụng. Theo sau đó là các kỹ năng về an ninh mạng và mạng lưới (networks and cybersecurity) (70%) cùng khả năng hiểu biết công nghệ (technological literacy) (68%).
Những kỹ năng mềm như tư duy sáng tạo, khả năng thích nghi, và học hỏi suốt đời (lifelong learning) cũng ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể từ 58%-66%, cho thấy chúng ngày càng quan trọng trong môi trường làm việc hiện đại. Trong khi đó, các kỹ năng lao động thủ công và sức bền (manual dexterity, endurance and percision) giảm mạnh nhất, lên đến -24%, phản ánh sự chuyển dịch của thị trường lao động hướng tới tự động hóa và số hóa.
Thế hệ Millennials và Gen-Z đi làm cần biết gì về sự dịch chuyển này?
Điểm đầu tiên mà ta có thể thấy rõ được từ báo cáo của WEF, đó chính là vai trò chủ đạo của các kỹ năng liên quan đến công nghệ, đặc biệt là AI, dữ liệu lớn, an ninh mạng, và tư duy phân tích. Trong khi đó, những kỹ năng liên quan đến lao động tay chân hoặc công việc có tính chất lặp lại, như vận hành thủ công, đọc viết cơ bản, đang dần bị thay thế bởi tự động hóa và máy móc.
Với sự bùng nổ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, thị trường lao động đang dần ưu tiên các kỹ năng cho phép con người làm việc cùng công nghệ một cách hiệu quả. Điều này cho thấy, để thành công trong bối cảnh hiện đại, các bạn trẻ cần đầu tư thời gian học hỏi và rèn luyện các kỹ năng như hiểu biết công nghệ, lập trình cơ bản, và phân tích dữ liệu.
Ngoài công nghệ, kỹ năng mềm như tư duy sáng tạo, lãnh đạo, khả năng học hỏi liên tục và tính linh hoạt đóng vai trò không kém phần quan trọng. Bên cạnh việc chuyên môn hóa trong lĩnh vực công nghệ, người đi làm giờ đây cũng cần phải trau dồi những kỹ năng này để có thể làm việc tốt trong các môi trường đa văn hóa, linh hoạt, và có tốc độ thay đổi nhanh chóng. Điều này đặc biệt quan trọng vì khả năng lãnh đạo và thích nghi sẽ giúp họ không chỉ tồn tại mà còn nổi bật trong sự cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Việc học tập suốt đời cũng từ đấy mà trở thành yêu cầu bắt buộc. Điều này nhấn mạnh rằng thị trường lao động ngày nay không dừng lại ở việc có một tấm bằng đại học không thôi, mà thế hệ Millennials và Gen-Z cần xây dựng tinh thần không ngừng học tập, cập nhật kiến thức mới, và sẵn sàng làm mới bản thân để thích nghi với những thay đổi không ngừng của thị trường.
Mách bạn cách để rèn giũa một số kỹ năng triển vọng của tương lai
Bởi vì các kỹ năng ở trên đây là nhiều vô kể, và mỗi cá nhân sẽ có những điểm mạnh/điểm yếu, cũng như mục tiêu trong sư nghiệp khác nhau, cho nên có thể một số năng lực sẽ không nhất thiết là liên quan đến ngành nghề mà bạn đang theo đuổi. Thế nhưng, để trở thành ứng viên nổi bật trong thị trường lao động ngày càng cạnh tranh, bạn sẽ cần đến những kỹ năng dưới đây:
1. Tư duy phân tích (analytical thinking)
- Phát triển khả năng đặt câu hỏi đúng trọng tâm: Một trong những nền tảng của tư duy phân tích là khả năng đặt câu hỏi sắc sảo, đi thẳng vào trọng tâm vấn đề. Trước khi vội vàng đưa ra giải pháp, hãy học cách đào sâu bản chất của vấn đề bằng cách đặt các câu hỏi như: “Vì sao vấn đề này xảy ra?”, “Làm thế nào để khắc phục hiệu quả?”, hoặc “Điều này có ý nghĩa gì trong bối cảnh rộng hơn?”. Việc đặt câu hỏi đúng không chỉ giúp bạn hiểu được gốc rễ của vấn đề mà còn tạo tiền đề để xây dựng những giải pháp phù hợp. Đây cũng là cách để bạn rèn luyện tư duy phản biện và nhìn nhận vấn đề một cách đa chiều.
- Rèn luyện qua giải quyết tình huống thực tế: Hãy tham gia giải các bài tập tình huống (case studies) trong lĩnh vực kinh doanh, quản lý hoặc thậm chí là những tình huống giả lập liên quan đến đời sống hàng ngày. Khi đấy, bạn sẽ có cơ hội phân tích nguyên nhân và hậu quả của vấn đề, từ đó xây dựng các giải pháp khả thi.
- Thực hành phân tích dữ liệu: Việc thành thạo kỹ năng phân tích dữ liệu cũng là yếu tố then chốt để phát triển tư duy phân tích. Hãy bắt đầu bằng việc làm quen với các công cụ trực quan hóa dữ liệu như Excel và Tableau chẳng hạn. Những công cụ này không chỉ giúp bạn tổ chức và sắp xếp dữ liệu mà còn hỗ trợ bạn trong việc rút ra những insight giá trị từ các con số. Việc phân tích dữ liệu thực tế không chỉ giúp bạn cải thiện khả năng tư duy logic mà còn tăng cường khả năng ra quyết định dựa trên bằng chứng cụ thể, thay vì cảm tính.
2. Tư duy sáng tạo (creative thinking)
- Tập thoát khỏi lối mòn tư duy: Một trong những rào cản lớn nhất đối với sáng tạo chính là tư duy theo lối mòn. Để vượt qua điều này, hãy bắt đầu bằng việc đặt câu hỏi: “Điều gì sẽ xảy ra nếu ta làm khác đi?”. Đừng ngại thử nghiệm các cách tiếp cận khác biệt hoặc nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ mới lạ. Bên cạnh đó, việc tìm cảm hứng từ những lĩnh vực hoàn toàn khác biệt với ngành nghề của bạn cũng là cách hiệu quả để kích thích trí tưởng tượng. Ví dụ: Nếu bạn làm việc trong lĩnh vực kinh doanh, việc đọc sách về nghệ thuật hoặc khoa học có thể mang lại những góc nhìn độc đáo giúp bạn áp dụng vào công việc.
- Duy trì thói quen viết lách và ghi chú ý tưởng: Sáng tạo không phải lúc nào cũng đến ngay lập tức, nhưng bạn có thể nuôi dưỡng nó bằng cách duy trì thói quen ghi chép mỗi ngày. Hãy sử dụng một quyển sổ tay hoặc một ứng dụng ghi chú để lưu lại những ý tưởng dù nhỏ nhặt nhất. Những ý tưởng này có thể trở thành nguồn cảm hứng lớn hơn trong tương lai. Viết lách hàng ngày không chỉ giúp bạn rèn luyện khả năng biểu đạt mà còn kích thích tư duy sáng tạo thông qua việc tổ chức và kết nối các ý tưởng.
- Thực hành brainstorming theo nhóm: Cộng tác với những người khác là một cách tuyệt vời để kích thích sáng tạo. Khi làm việc nhóm, ý tưởng của người khác có thể trở thành nguồn cảm hứng để bạn phát triển tư duy mới. Trong các buổi brainstorming, hãy khuyến khích mọi người chia sẻ bất kỳ ý tưởng nào, kể cả những ý tưởng nghe có vẻ điên rồ. Chính sự kết hợp và mài giũa từ những ý tưởng đa dạng này sẽ tạo ra những giải pháp độc đáo và đột phá mà một cá nhân khó có thể nghĩ ra.
3. Đối với các kỹ năng liên quan đến công nghệ
Để tự trang bị cho mình những kiến thức và kỹ năng cần thiết, bạn có thể bắt đầu bằng việc xác định rõ mục tiêu và lĩnh vực quan tâm. Sau đó, hãy lựa chọn những nguồn học tập phù hợp như các khóa học trực tuyến, sách, video hướng dẫn, hoặc tham gia các cộng đồng trực tuyến. Việc xây dựng một kế hoạch học tập cụ thể, bao gồm chia nhỏ mục tiêu, lên lịch học tập và tìm kiếm người cùng học sẽ giúp bạn duy trì động lực.
Song song với việc học lý thuyết, việc thực hành là vô cùng quan trọng. Hãy áp dụng những kiến thức đã học vào các dự án thực tế, tham gia các cộng đồng để trao đổi và học hỏi kinh nghiệm từ những người khác. Đồng thời, đừng quên cập nhật những xu hướng công nghệ mới nhất để luôn bắt kịp và làm mới kiến thức.
