Không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật đẹp mắt, tranh cổ động Việt Nam còn là tấm gương phản chiếu dòng chảy lịch sử và tính thời đại. Chúng được sử dụng như một công cụ đắc lực để lan truyền thông điệp, nâng cao ý chí và thắp lên ngọn lửa yêu nước trong lòng người dân.
Mặc dù thường được cho là chỉ tập trung vào chiến tranh và giải phóng đất nước, tranh cổ động Việt Nam ngày nay còn được ứng dụng vào cuộc sống hiện đại cho việc cổ vũ hòa bình, ủng hộ giáo dục và thúc đẩy tiềm năng công nghiệp, nông nghiệp của đất nước.
Thập niên 1940 – Những khởi đầu đầu tiên
Từ những năm 1940, nghệ thuật tranh cổ động đã xuất hiện tại Việt Nam, trong giai đoạn này những bức áp phích đã cho thấy hiệu quả cao trong việc truyền tải các thông điệp xã hội và chính trị. Đây là khởi đầu cho việc các nghệ sĩ trên khắp Việt Nam đã sáng tạo ra những bức áp phích đa dạng, giàu tính nghệ thuật, tươi sáng mà còn mang tính thông tin cao.
Khi phong trào tiếp diễn, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nuôi dưỡng và ủng hộ phong trào nghệ thuật tranh cổ động.
Cả hai vị lãnh đạo đều dành thời gian trao đổi với các nghệ sĩ tranh cổ động để chia sẻ tầm nhìn của mình. Họ cùng tin tưởng vào câu nói của Lenin: “Nghệ thuật sẽ không phải là nghệ thuật nếu nó không trở thành tuyên truyền”.
Đồng thời, trong bức thư gửi các họa sĩ, Bác đã viết “Văn hóa, văn nghệ cũng là một mặt trận, anh, chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”. Với tư tưởng mong muốn nghệ thuật Việt Nam truyền tải các chính sách của chính phủ trung ương đến toàn dân.
Thời kỳ chiến tranh (1955-1975)
Khi chiến tranh diễn ra ác liệt, những tấm áp phích trở nên cực kỳ quan trọng như một lời hiệu triệu toàn quốc, giúp nâng cao lòng yêu nước trên khắp cả nước cũng như lan truyền thông tin. Việc chia sẻ thông tin trở nên khó khăn và nguy hiểm.
Các nghệ sĩ đã liều mình trong những hoàn cảnh phi thường để ghi lại những hình ảnh chân thực, sau đó phân phát chúng qua những khu vực đầy rủi ro và nguy hiểm.
Các nghệ sĩ được khuyến khích tiếp tục sáng tác trong những thời điểm đầy biến động như một cách để thách thức kẻ thù và thể hiện quyết tâm thống nhất đất nước, cũng như sự lạc quan và hy vọng về hòa bình.
Sự đa dạng của tác phẩm nghệ thuật
Từ những năm 1950 trở đi, phạm vi tác phẩm nghệ thuật trở nên vô cùng đa dạng và mang tính cá nhân hóa. Có rất nhiều nghệ sĩ, sinh viên và tình nguyện viên tham gia vào việc sản xuất tranh cổ động, điều đó có nghĩa là có nhiều phong cách, thiết kế và họa tiết khác nhau được sử dụng.
Các tác phẩm nghệ thuật lấy cảm hứng từ nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau. Trên thực tế, Trường Mỹ thuật Hà Nội đã chọn cử sinh viên sang Liên Xô để nghiên cứu nghệ thuật cổ động của Nga. Tuy có sự ảnh hưởng mạnh mẽ của Nga và liên bang Xô Viết nhưng yếu tố văn hóa, lịch sử và nghệ thuật Việt Nam đã có phong cách riêng và đã phát triển rực rỡ cả về nghệ thuật và tuyên truyền.
Tất cả các tấm áp phích đều tươi sáng và đậm nét, mỗi bức đều là một bản vẽ cá nhân và thể hiện phong cách riêng của nghệ sĩ với mục tiêu rất rõ ràng: giúp người xem đồng cảm thông qua tính hiện thực.
Các chủ đề chính thường thấy trong nghệ thuật tranh cổ động
Mặc dù các tác phẩm nghệ thuật bao gồm mọi chủ đề, từ chiến tranh, kháng chiến, lý tưởng đất nước, nâng cao tinh thần quân đội, cũng như hỗ trợ nông nghiệp và giáo dục, hai trong số các chủ đề phổ biến nhất bao gồm:
Thời chiến
Vai trò của phụ nữ: Trong suốt thời chiến, hình ảnh người mẹ, chị đã đóng một vai trò quan trọng và phi thường trong những thời kỳ khó khăn ở Việt Nam. Phụ nữ được mệnh danh là “những chiến sĩ tóc dài” và được kỳ vọng không chỉ hoàn thành nhiệm vụ gia đình mà còn phải cầm vũ khí, đáp ứng nhu cầu của quốc gia và bảo vệ quê hương. Nhiều tấm áp phích cổ động Việt Nam khắc họa những người phụ nữ mạnh mẽ và kiên cường, điều này khiến chúng trở thành những tác phẩm nghệ thuật đẹp và phổ biến cho đến ngày nay.
Chủ tich Hồ Chí Minh được coi là một trong những chủ đề được trân trọng nhất trong các tấm áp phích cổ động Việt Nam. Những câu nói của Hồ Chí Minh đã tô điểm cho nhiều tấm áp phích như: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” hay “Việt Nam có quyền hưởng Tự do”.
Hiện tại
Ngày nay, những hình tượng trên các áp phích cổ động của Việt Nam đã có sự chuyển mình rõ rệt. Dù không còn tập trung vào tuyên truyền chiến tranh, chúng vẫn tiếp tục lan tỏa thông điệp về hòa bình qua các lễ kỷ niệm, tôn vinh những nét đặc sắc, thành tựu của đất nước, hay khơi dậy tinh thần yêu nước và trách nhiệm của thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng, phát triển.
Nguồn: Tổng hợp
