Khi biến đổi khí hậu trở thành mối đe dọa toàn cầu và người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng các sản phẩm thân thiện môi trường, nhiều thương hiệu đã nhanh chóng khoác lên mình màu xanh “xanh” – nhưng không phải bằng hành động thực tế, mà bằng chiến dịch tiếp thị. Đó là lúc khái niệm greenwashing – tạm dịch là “tẩy xanh” – xuất hiện, như một sự ngụy trang có chủ đích nhằm che đậy những tác hại mà doanh nghiệp vẫn đang gây ra cho môi trường.
Greenwashing là gì?
Greenwashing là chiến lược tiếp thị đánh lừa người tiêu dùng, khiến họ tin rằng một sản phẩm hoặc thương hiệu có trách nhiệm môi trường, trong khi thực tế lại không như vậy. Hành vi này có thể đến từ những từ ngữ mơ hồ như “natural”, “eco-friendly”, “sustainable”, hay các thiết kế bao bì màu xanh lá, hình ảnh cây cối, nước suối. Vấn đề nằm ở chỗ: đằng sau lớp vỏ thân thiện đó là những chuỗi cung ứng gây ô nhiễm, quy trình sản xuất không kiểm soát được khí thải, và mục tiêu lợi nhuận được đặt trên trách nhiệm xã hội.
Tác hại của greenwashing
- Lừa dối người tiêu dùng có ý thức
Người tiêu dùng mua sản phẩm vì tin rằng họ đang góp phần bảo vệ môi trường, nhưng lại vô tình tiếp tay cho các hoạt động gây hại. - Làm mất niềm tin vào các sáng kiến bền vững thật sự
Khi các hành động giả mạo bị phanh phui, nó kéo theo sự hoài nghi với cả những thương hiệu chân thành. - Gây thiệt hại lâu dài cho môi trường
Nhiều doanh nghiệp dùng chiêu “xanh giả” để lấp liếm các hoạt động như xả thải, khai thác quá mức, gây ô nhiễm nguồn nước – những hệ quả ảnh hưởng trực tiếp đến sinh thái và sức khỏe con người.
Những “ông lớn” từng bị tố cáo greenwashing
Rất nhiều thương hiệu lớn trên thế giới từng bị phanh phui vì hành vi tẩy xanh. Hãng thời trang H&M từng ra mắt dòng sản phẩm “Conscious Collection” với lời khẳng định sử dụng nguyên liệu bền vững, thân thiện môi trường. Tuy nhiên, năm 2022, tổ chức điều tra Quartz phát hiện nhiều thông tin sai lệch trong bảng đánh giá môi trường sản phẩm. Một số mẫu vải bị ghi nhầm là “tiêu tốn ít nước hơn” nhưng thực tế lại ngốn nhiều gấp đôi. Các vụ kiện sau đó chỉ ra rằng chuỗi cung ứng phía sau của H&M gần như không thay đổi gì so với các dòng thời trang nhanh khác – sản xuất ồ ạt, giá rẻ, và thải loại nhanh chóng.
Volkswagen là một ví dụ gây chấn động toàn cầu. Năm 2015, hãng này quảng bá dòng động cơ “diesel sạch” – vừa tiết kiệm nhiên liệu vừa thân thiện môi trường. Nhưng sự thật là họ đã cài đặt phần mềm gian lận vào xe để lừa các thiết bị đo khí thải. Khi bị phanh phui, người ta phát hiện mức khí NOx phát ra từ những chiếc xe Volkswagen cao gấp 40 lần tiêu chuẩn cho phép. Vụ bê bối “Dieselgate” không chỉ khiến hãng bị phạt hàng chục tỷ USD mà còn là bài học cay đắng về đạo đức trong kinh doanh.
Nestlé và Coca-Cola – hai “ông lớn” trong ngành thực phẩm và đồ uống – cũng nhiều lần bị gọi tên. Dù có các chiến dịch rầm rộ về bao bì tái chế, chai nhựa sinh học, cam kết cắt giảm nhựa dùng một lần, nhưng năm này qua năm khác, hai công ty vẫn nằm trong danh sách các “tội đồ nhựa toàn cầu” do tổ chức Break Free From Plastic công bố. Bao bì có thể thay đổi màu sắc và thông điệp, nhưng thực chất vẫn là nhựa không thể phân hủy và bị vứt trôi nổi khắp nơi – từ bãi biển Đông Nam Á đến đáy đại dương.
Tẩy xanh gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng. Nó khiến người tiêu dùng có ý thức môi trường trở thành nạn nhân bị lợi dụng. Nó làm lu mờ những nỗ lực thực sự của các doanh nghiệp trung thực, chân thành với cam kết bền vững. Và quan trọng hơn, nó kéo dài quá trình ô nhiễm bằng cách tô vẽ, đánh lạc hướng sự chú ý khỏi vấn đề thật – rằng hành tinh đang bị bóp nghẹt từng ngày bởi chính những hoạt động mà các nhãn hàng cố che giấu
Làm sao để nhận biết và chống lại greenwashing?
Trong cuộc chiến bảo vệ môi trường, người trẻ là lực lượng tiên phong – có ý thức, có tiếng nói, có khả năng tạo ra làn sóng thay đổi từ hành vi tiêu dùng. Chúng ta không cần là chuyên gia môi trường để hành động. Chúng ta chỉ cần tỉnh táo trước những chiến dịch “xanh giả”, đặt câu hỏi trước khi tin vào một khẩu hiệu, tìm hiểu kỹ trước khi mua một sản phẩm, và lựa chọn ủng hộ những thương hiệu minh bạch, bền vững thật sự. Mỗi đồng tiền bạn bỏ ra là một lá phiếu cho tương lai.
Hành tinh này không cần thêm những chiếc túi vải in chữ “Go Green” được sản xuất từ chuỗi cung ứng ô nhiễm. Trái đất cần nhiều hơn sự trung thực, và sự tỉnh thức. Khi màu xanh bị lợi dụng, chúng ta phải là người lên tiếng. Vì một tương lai xanh – không phải màu xanh trên bao bì, mà là màu xanh thật sự trong nhận thức và hành động.
