Thấu hiểu lo âu khí hậu
Trong những năm gần đây, khủng hoảng khí hậu không chỉ dừng lại ở những con số nhiệt độ tăng hay mực nước biển dâng cao. Nó đã len lỏi vào đời sống tinh thần của con người – trở thành một dạng khủng hoảng sức khỏe tâm thần mà ngày càng nhiều người trẻ đang trải qua.
Một khảo sát toàn cầu gần đây với 10.000 thanh niên từ 10 quốc gia cho thấy: gần 60% trong số họ cảm thấy vô cùng lo lắng về tương lai của hành tinh. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí The Lancet còn chỉ ra rằng gần một nửa người tham gia cho biết họ phải đối mặt với sự lo lắng này mỗi ngày, và ba phần tư đồng tình rằng “tương lai thật đáng sợ”.
Các nhà tâm lý học gọi tên trạng thái này là lo âu khí hậu – một dạng căng thẳng và đau buồn do cảm nhận rõ ràng về tình trạng khẩn cấp của khí hậu toàn cầu. Theo Liên minh Tâm lý học Khí hậu, đây là một phản ứng cảm xúc, tinh thần hoặc thể chất trước những thay đổi nguy hiểm trong hệ thống khí hậu mà chúng ta đang sống cùng.
Không chỉ giới trẻ mới cảm nhận được điều này. Các nhà nghiên cứu môi trường, những người làm việc trong lĩnh vực sinh thái hay cả những cộng đồng nghèo khó – vốn là những người phải hứng chịu tác động khí hậu nặng nề nhất – cũng đang gánh chịu sức ép tinh thần ngày càng lớn.
Và nỗi lo ấy đang ngày một hiện hữu hơn. Các nhà khoa học cảnh báo rằng thế giới nhiều khả năng sẽ vượt qua ngưỡng nhiệt độ an toàn đầu tiên ngay vào năm 2027. Những hình ảnh cháy rừng ở Canada, Hy Lạp hay lũ lụt càn quét Pakistan đã không còn xa lạ. Nhiều nghiên cứu cho thấy tình trạng ô nhiễm không khí và nhiệt độ tăng cao có thể dẫn tới các triệu chứng rối loạn lo âu và trầm cảm ở con người.
Nhưng điều đáng buồn hơn là: trong lúc thảm họa đang cận kề, không ít chính phủ lại tỏ ra thờ ơ. Hội nghị COP28 diễn ra tại Dubai có sự chủ trì của một giám đốc điều hành ngành dầu khí, và cũng tại Anh, các cam kết xanh đang bị rút lại. Sự thiếu quyết liệt ấy càng khiến lo âu khí hậu lan rộng.
Tuy vậy, có một tia hy vọng khác. Caroline Hickman – nhà nghiên cứu tại Đại học Bath – cho rằng: lo âu khí hậu không phải là một căn bệnh. Đó là phản ứng hợp lý trước một thực tế đáng lo. Sự buồn bã, lo sợ hay tuyệt vọng mà nhiều người đang cảm thấy không phải là điều bất thường – mà chính là lời cảnh báo tự nhiên nhất từ nội tâm.
Theo Hickman, thay vì cố gắng xua đi nỗi lo ấy, chúng ta có thể học cách sử dụng nó như một động lực. Lo âu khí hậu có thể là chất xúc tác để mỗi người hành động – không chỉ vì bản thân, mà còn vì tương lai của hành tinh.
Và điều này đang dần trở thành hiện thực. Ngay trong năm 2024, chúng ta sẽ chứng kiến làn sóng mạnh mẽ của những người chọn các công việc vì môi trường, tham gia các chiến dịch bảo vệ khí hậu, hay gây áp lực lên các ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch. Bởi họ hiểu rằng: những gì gây tổn hại đến môi trường cũng đang âm thầm phá hoại sức khỏe tinh thần của chúng ta.
Lo âu khí hậu sẽ không thể biến mất chỉ nhờ các buổi trị liệu. Nó chỉ có thể dịu đi khi ta bắt tay vào hành động.
Xem thêm những bài viết khác dưới đây:
