Ngày 14.4.2025, tại sa mạc Tây Texas, nước Mỹ, tàu vũ trụ New Shepard NS-31 rời bệ phóng, mang theo sáu người phụ nữ vào không gian. Trong số đó, Amanda Nguyễn, nhà hoạt động nhân quyền, nhà khoa học và người Mỹ gốc Việt, đã để lại dấu ấn đặc biệt bằng bốn từ giản dị nhưng đầy tự hào: “Xin chào Việt Nam” – lời chào đầu tiên cô gửi về Trái đất từ bên ngoài khí quyển.
Từ cô gái tị nạn đến người viết lại luật pháp nước Mỹ
Amanda sinh năm 1991 tại California, trong gia đình thuyền nhân người Việt gốc Bạc Liêu. Sau ngày 30.4.1975, bố mẹ cô vượt biển đến Mỹ trong hoàn cảnh khốn cùng. Cô kể: “Là thuyền nhân, gia đình tôi từng nhìn lên những vì sao để tìm đường đến tự do.”
Amanda trưởng thành trong nền giáo dục Mỹ, nhưng luôn ý thức về nguồn gốc Việt. Cô là thủ khoa trung học, giành học bổng toàn phần vào Đại học Harvard, từng thực tập tại NASA năm 18 tuổi, làm việc tại Trung tâm Vật lý thiên văn Harvard–Smithsonian và Bộ Ngoại giao Mỹ. Sự nghiệp tưởng như trải đầy hoa hồng, cho đến một đêm định mệnh năm 2013 khi cô bị cưỡng hiếp tại một bữa tiệc đại học.
Không dừng lại ở việc vượt qua tổn thương cá nhân, Amanda đấu tranh cho công lý. Cô phát hiện hệ thống luật pháp Mỹ có những lỗ hổng nghiêm trọng với nạn nhân bị xâm hại – khi chính họ phải tự chi trả phí pháp y, trong khi bằng chứng có thể bị tiêu hủy chỉ sau 6 tháng. Cô thành lập tổ chức RISE, quy tụ những người sống sót trên toàn nước Mỹ, vận động và thúc đẩy chính sách.
Chỉ sau ba năm, Amanda khiến Đạo luật Quyền của Người sống sót sau tấn công tình dục được thông qua tại Quốc hội Mỹ và được Tổng thống Obama ký thành luật năm 2016. Cô được đề cử Nobel Hòa bình, vinh danh trong TIME 100, Forbes và nhiều giải thưởng quốc tế.
Tái sinh giấc mơ không gian
Sau biến cố, Amanda từng từ bỏ ước mơ trở thành phi hành gia. Nhưng vào năm 2023, cô đăng ký tham gia chương trình Phi hành gia công dân của tổ chức Space for Humanity – một tổ chức phi lợi nhuận mong muốn đưa người dân bình thường lên vũ trụ để kích hoạt “Hiệu ứng toàn cảnh” (Overview Effect) – một trạng thái thức tỉnh tâm linh khi nhìn Trái Đất từ không gian.
Amanda vượt qua ba vòng tuyển chọn khắt khe: thể hiện khả năng lãnh đạo cộng đồng, truyền cảm hứng, lý tưởng phục vụ nhân loại – không chỉ đam mê khoa học, mà còn là người có thể truyền đạt thông điệp sau chuyến bay.
Ngày 14.4.2025, tròn 50 năm kể từ mùa xuân 1975, cô bay vào vũ trụ. Cùng Amanda còn có nữ ca sĩ Katy Perry, nhà báo Gayle King, nhà khoa học Aisha Bowe, nhà làm phim Kerianne Flynn và Lauren Sánchez – người tổ chức chuyến bay.
“Tôi bay vào vũ trụ để những cô gái Việt có thể nhìn thấy chính mình giữa các vì sao”
Đối với Amanda, chuyến bay kéo dài chỉ 11 phút nhưng mang ý nghĩa sâu xa hơn mọi lời ca tụng. Không chọn những câu cảm thán rực rỡ khi lơ lửng trong tình trạng không trọng lực, Amanda gửi lời chào về đất mẹ. Cô mang theo hạt sen – biểu tượng của sự hồi sinh và văn hóa Á Đông – để thực hiện thí nghiệm sinh học trong không gian.
Một chi tiết xúc động và đầy ý nghĩa trong chuyến bay NS-31 là sự đồng hành của 169 hạt sen giống (Nelumbo nucifera) – do Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (VNSC) phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Hoa, Cây cảnh thuộc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam tuyển chọn và cung cấp.
Những hạt sen này không chỉ là hành lý khoa học. Chúng mang theo biểu tượng của văn hóa và tinh thần Việt Nam – loài hoa vượt lên từ bùn lầy, nở giữa nghịch cảnh. Sau chuyến bay, chúng sẽ được nghiên cứu để đánh giá ảnh hưởng của môi trường không gian đến sự nảy mầm và phát triển, mở ra cánh cửa cho những ứng dụng tương lai trong sinh học vũ trụ và nông nghiệp không trọng lực.
Theo VNSC, đây là “một câu chuyện vượt thời gian”, trong đó hạt sen trở thành “biểu tượng của lòng kiên định và hy vọng” – cũng giống như hành trình của Amanda.
Tự hào không chỉ vì gốc Việt, mà vì những gì cô đã làm được
Sự hiện diện của Amanda trong chuyến bay không gian là thành quả của tài năng, nghị lực, và một xã hội cho phép cá nhân vươn lên. Nhưng nó cũng là lời nhắc cho mỗi hệ thống: “Người như Amanda cần được nuôi dưỡng từ môi trường đủ công bằng.”
Sự thành công của Amanda không đơn thuần là một câu chuyện “người Việt thành danh ở Mỹ”. Cô là minh chứng cho tiềm năng của con người khi được sống trong một môi trường nuôi dưỡng khát vọng. Và dù xuất phát điểm là một cô gái mang dòng máu Việt trên đất Mỹ, hành trình của cô đặt ra một câu hỏi ngược lại cho chính quê hương: Liệu chúng ta đã tạo ra một môi trường đủ để một Amanda Việt Nam có thể nở hoa?
Amanda mất 11 phút để bay vào không gian – nhưng phải mất hơn 30 năm cùng vô vàn nỗ lực để có ngày nói câu “Xin chào Việt Nam” giữa vũ trụ. Đó là câu chào từ một người con đi xa, nhưng chưa từng quên mình đến từ đâu.
Xem thêm những bài viết khác dưới đây:
