Tại Atlassian, họ luôn đặt sức khỏe đội nhóm là ưu tiên hàng đầu. Dù là các công ty khởi nghiệp hay các tập đoàn Fortune 500, nhóm làm việc từ xa hay làm việc cùng nhau trực tiếp, mọi sản phẩm của họ luôn hướng đến việc giúp mọi người làm việc tốt nhất trong một môi trường nơi có thể phát triển mạnh mẽ. Và đối với các cá nhân trong đội nhóm, việc thiết lập ranh giới tại nơi làm việc là điều không thể thiếu.
Khác với sự hạn chế, việc đặt ra ranh giới thực sự không hề gò bó mà là một sự giải phóng. Nó bảo vệ sức khỏe, thời gian và năng lượng của bạn và cả đội nhóm, tạo ra không gian để mọi người có thể cống hiến hết mình.
Ranh giới tại nơi làm việc có thể hiệu quả đến mức nào? Theo một cuộc khảo sát của LendingTree năm 2022, 57% những người chọn bỏ việc thầm lặng “quiet quit” (tức từ chối nhận thêm công việc ngoài những gì họ được trả lương) cho biết việc thiết lập ranh giới nghề nghiệp đã giúp họ cải thiện sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống.
Dù bạn là một nhà lãnh đạo hay một nhân viên, việc thiết lập ranh giới tại nơi làm việc sẽ mang lại lợi ích cho toàn bộ đội nhóm. Dưới đây là bốn loại ranh giới chính cùng những gợi ý và bài tập hữu ích giúp bạn duy trì chúng trong công việc.
Ranh giới (boundaries) là gì?
Từ “ranh giới” được sử dụng khá phổ biến, vậy nên chúng ta hãy cùng làm rõ chúng thực sự là gì (và chúng không phải là gì).
Những đường phân định cuộc sống và công việc
“Ranh giới cho tôi biết đâu là điểm kết thúc của tôi và đâu là điểm bắt đầu của người khác, giúp tôi nhận thức về quyền sở hữu của mình,” viết Tiến sĩ John Townsend, nhà tâm lý học và là đồng tác giả của cuốn sách bán chạy “Boundaries”. “Hiểu rõ được tôi cần phải chịu trách nhiệm về những gì giúp tôi có tự do.”
Như Tiến sĩ Townsend giải thích, ranh giới giống như những đường biên giới của một mảnh đất. Bạn sẽ không muốn người hàng xóm tự ý vào sân nhà mình mà không xin phép, và tương tự, bạn cũng sẽ không tự động tưới nước cho sân vườn của họ. Những hành động này sẽ vi phạm ranh giới và làm phức tạp mối quan hệ giữa bạn và người hàng xóm.
Cũng như trong công việc, chúng ta thường để tình trạng này xảy ra, chẳng hạn như khi chúng ta đồng ý giúp đồng nghiệp làm một công việc khi bản thân còn đang loay hoay với các dự án riêng. Đây cũng giống như việc tưới nước cho sân vườn của người hàng xóm – trong khi họ được lợi, vườn của bạn lại khô héo.
Yếu tố quan trọng của sự an toàn tâm lý
Một yếu tố quan trọng khác để xây dựng đội nhóm khỏe mạnh chính là sự an toàn tâm lý, và ranh giới đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự cân bằng này. Để các thành viên trong đội cảm thấy an toàn khi thử nghiệm và chấp nhận rủi ro trong công việc, họ cần biết rõ những gì đồng đội cần từ họ – và ranh giới của sự tự do ấy là ở đâu.
Thực tế, ranh giới tạo ra một không gian an toàn cho việc thử nghiệm, nơi mà đội ngũ có thể tự do sáng tạo, kiểm tra và học hỏi mà không sợ gây hại cho chính mình hoặc người khác
Đặc trưng riêng biệt của mỗi cá nhân
Mỗi người đều sẽ xây dựng một bộ ranh giới riêng cho công việc và cuộc sống cá nhân của mình – và hai phạm trù này không nhất thiết lúc nào cũng phải tách biệt rõ ràng. Một phần quan trọng trong việc hiểu rõ ranh giới của ai đó là hiểu họ thực sự đứng đâu trong phổ phân loại công việc và cuộc sống, giữa người tách biệt công việc và cuộc sống (work-life segmentor) và người kết hợp chúng (work-life integrator).
Một người thuộc nhóm “work-life segmentor” thường sẽ có những ranh giới cứng nhắc hơn, ví dụ như: “Giờ làm việc của tôi là từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều. Sau giờ đó, tôi sẽ không làm việc nữa.” Ngược lại, một “work-life integrator” sẽ có những ranh giới linh hoạt hơn, chẳng hạn: “Tôi không ngại trả lời email hay tin nhắn Slack sau giờ làm việc, miễn là nó không chiếm quá 30 phút thời gian của tôi mỗi ngày.”
Vì không có một bộ ranh giới chung cho tất cả mọi người, việc nhận diện rõ ràng những ranh giới của chính mình càng trở nên quan trọng, đồng thời cũng cần giúp bảo vệ những giới hạn của các thành viên trong nhóm.
Hiểu sự khác biệt
Chúng ta cần làm rõ một điểm quan trọng giữa việc vi phạm ranh giới công việc của ai đó và vi phạm quyền lợi hợp pháp của họ. Điều sau là nghiêm trọng hơn rất nhiều. Ví dụ, nếu một người quản lý yêu cầu nhân viên làm việc quá 40 giờ mỗi tuần mà không trả lương làm thêm, đó có thể là vi phạm pháp lý và cần được xử lý nghiêm túc.
4 kiểu ranh giới bạn cần thiết lập tại nơi làm việc
Trong cuốn sách Set Boundaries, Find Peace – tác phẩm bán chạy trên New York Times – chuyên gia trị liệu Nedra Glover Tawwab đã nêu ra sáu loại ranh giới cơ bản. Trong phạm vi công việc, bốn loại quan trọng nhất chính là: ranh giới thể chất, trí tuệ, cảm xúc và thời gian.
1. Ranh giới thể chất
Ranh giới thể chất tại nơi làm việc liên quan đến việc xác định điều gì là phù hợp – và không phù hợp – đối với cơ thể và không gian riêng tư của bạn.
Ví dụ về ranh giới thể chất khi làm việc trực tiếp:
- “Chào bạn! Mình rất muốn trò chuyện, nhưng hiện tại đang tập trung vào một việc quan trọng. Bạn quay lại sau một tiếng được không?”
- “Mình không quen ôm khi chào hỏi, nhưng rất sẵn lòng bắt tay bạn.”
- “Cảm ơn vì đã ghé qua. Lần sau bạn có thể gõ cửa trước không?”
Ví dụ về ranh giới thể chất khi làm việc từ xa:
- “Trong cuộc họp này mình sẽ tắt camera, nhưng mình vẫn đang theo dõi và lắng nghe.”
- Làm mờ hậu cảnh trong các cuộc họp Zoom.
- Không dùng góc làm việc để ăn trưa hay nghe điện thoại cá nhân.
Gợi ý để áp dụng: Thiết lập “thỏa thuận làm việc nhóm”
Hãy cùng đồng đội xây dựng một danh sách các kỳ vọng và cam kết chung – bao gồm cả cách tôn trọng và bảo vệ ranh giới cá nhân – nhằm tạo ra môi trường làm việc hiệu quả và tránh những hiểu lầm không đáng có.
Ranh giới là nền tảng cho sự chuyên nghiệp và thấu hiểu trong đội ngũ. Hãy chủ động xác định và duy trì chúng!
2. Ranh giới cảm xúc
Ranh giới cảm xúc giúp bạn bảo vệ cảm xúc của chính mình, đồng thời duy trì khả năng lắng nghe, đồng hành cùng cảm xúc của người khác một cách lành mạnh.
Ví dụ về ranh giới cảm xúc nơi công sở:
- “Mình hiểu bạn đang cần chút thời gian để xả stress, nhưng hiện tại mình cũng đang cảm thấy quá tải. Mình có thể trò chuyện với bạn vào ngày mai được không?”
- “Mình rất trân trọng việc bạn góp ý để mình cải thiện. Lần sau, nếu có thể, bạn hãy phản hồi ngay sau khi mình hoàn thành dự án, thay vì chờ đến buổi đánh giá quý. Mình thấy hiệu quả hơn khi nhận được góp ý sớm và thường xuyên.”
- “Cảm ơn bạn đã tin tưởng và chia sẻ. Tuy nhiên, lúc này mình không thấy thoải mái để tiếp tục nói về chuyện đó. Nếu mình thay đổi suy nghĩ, mình sẽ chủ động nói với bạn.”
Gợi ý để áp dụng: Hoạt động “khởi động” kết nối đầu giờ họp
Chỉ cần 5 phút đầu giờ, bạn đã có thể khởi đầu một cuộc họp với không khí gần gũi và đồng cảm hơn. Hãy thử vài hoạt động “icebreaker” đơn giản – vừa xây dựng kết nối, vừa giúp mỗi người giữ được ranh giới cảm xúc lành mạnh khi làm việc cùng nhau.
Biết khi nào nên nói “mình cần thời gian” chính là cách để bạn nuôi dưỡng sự chuyên nghiệp, sự đồng cảm – mà vẫn giữ được sự vững vàng bên trong mình.
3. Ranh giới trí tuệ
Ranh giới trí tuệ giúp bạn bảo vệ quan điểm, niềm tin và ý tưởng của mình tại nơi làm việc – cũng như học cách chia sẻ chúng đúng lúc, đúng cách. Đồng thời, bạn cũng học cách lắng nghe và tôn trọng sự khác biệt từ người khác.
Ví dụ về ranh giới trí tuệ nơi công sở::
- “Cảm ơn bạn đã chia sẻ góc nhìn! Mình rất muốn lắng nghe. Nhưng hiện tại mình đang trình bày ý tưởng của mình theo yêu cầu, nên để mình nói xong rồi sẽ nhường lại cho bạn.”
- “Việc bạn không đồng ý với mình là hoàn toàn bình thường, và mình tôn trọng quan điểm riêng của bạn. Có lẽ chúng ta nên tạm dừng cuộc trò chuyện này, đợi khi cả hai đã bình tĩnh hơn rồi tiếp tục.”
- Bảo vệ ranh giới cho người khác cũng rất quan trọng, ví dụ: “Mình muốn nhấn mạnh rằng ý tưởng này là của Lydia – chúng ta nên ghi nhận đúng người, đúng công sức.”
Gợi ý để áp dụng: Tư duy đột phá trong khuôn khổ
Hãy thử tổ chức những buổi họp sáng tạo năng lượng cao với các giới hạn thú vị (chỉ dùng từ 3 gợi ý, thời gian gấp rút…). Cách này giúp nhóm bạn vừa thỏa sức tư duy, vừa học cách tranh luận tích cực và duy trì ranh giới trí tuệ một cách tôn trọng.
Khi bạn biết cách khẳng định tiếng nói của mình mà không gạt bỏ người khác, bạn đang tạo nên một môi trường làm việc nơi ý tưởng được trân trọng và đóng góp thực sự có giá trị.
4. Ranh giới thời gian
Trong số những ranh giới thường xuyên bị xâm phạm tại nơi làm việc, ranh giới về thời gian có lẽ là phổ biến nhất.
Theo nhà trị liệu Nedra Glover Tawwab – tác giả cuốn sách Set Boundaries, Find Peace, ranh giới thời gian thể hiện ở cách bạn quản lý thời gian của mình, cho phép người khác sử dụng thời gian của bạn ra sao, phản hồi các yêu cầu giúp đỡ như thế nào, và cả cách bạn sắp xếp thời gian rảnh của mình. Những ai gặp khó khăn trong việc thiết lập ranh giới thời gian thường cũng gặp khó khăn trong việc cân bằng giữa công việc và cuộc sống.
Ví dụ về ranh giới thời gian nơi công sở:
- “Tôi sẽ không làm việc sau 6 giờ tối và sẽ không online nữa sau thời điểm đó.”
- “Cảm ơn bạn đã tin tưởng, nhưng hiện tại tôi không có đủ thời gian để hỗ trợ bạn việc này.”
- “Tôi chỉ có thể làm thêm giờ nếu có chế độ đền bù rõ ràng.”
- “Khi bạn gửi email hoặc tin nhắn, tôi sẽ phản hồi trong vòng 24 giờ.”
- “Tôi không kiểm tra điện thoại công việc vào cuối tuần.”
Gợi ý để áp dụng: Tác động Công việc – Cuộc sống
Khi đội nhóm của bạn chuyển sang mô hình làm việc từ xa, hãy tổ chức một buổi thảo luận hoặc workshop nhỏ để xây dựng sự thấu hiểu lẫn nhau, cùng tìm ra những hỗ trợ phù hợp giúp duy trì hiệu suất làm việc mà vẫn bảo vệ được ranh giới cá nhân.
6 bí quyết thiết lập và duy trì ranh giới nơi công sở
1. Xem lại hiện trạng tại nơi làm việc
Nếu bạn chưa từng thiết lập ranh giới rõ ràng, đôi khi bạn sẽ khó nhận ra chúng đang ở đâu – hoặc đang bị vượt qua như thế nào. Để bắt đầu, hãy tự hỏi mình những câu sau – chúng thường chỉ ra các dấu hiệu vi phạm ranh giới:
- Bạn cảm thấy quá tải ở đâu trong công việc?
- Điều gì bạn thường hay than phiền với bạn bè, gia đình?
- Bạn đã từng nghĩ đến việc nghỉ việc chưa? Nếu có, điều gì dẫn đến những suy nghĩ đó?
Từ những câu trả lời, bạn có thể xác định được khu vực nào cần đặt ranh giới để giảm thiểu căng thẳng và áp lực không cần thiết.
2. Thực hành giao tiếp lành mạnh
Đừng bao giờ cho rằng người khác tự nhiên phải biết giới hạn của bạn. Trừ những trường hợp vi phạm nghiêm trọng về đạo đức hay quyền lao động, hầu hết mọi người sẽ không nhận ra mình đang vượt quá ranh giới – trừ khi bạn nói ra điều đó một cách rõ ràng.
Thay vì lặng lẽ tỏ thái độ – như thở dài khi ai đó tự tiện lấy đồ trên bàn bạn hay im lặng khi bị ngắt lời. Hãy chọn cách giao tiếp thẳng thắn, bình tĩnh nhưng kiên quyết. Điều này không chỉ giúp bạn được tôn trọng, mà còn giúp đồng nghiệp hiểu và điều chỉnh hành vi.
3. Học cách nói “không” một cách khéo léo
Trong môi trường làm việc, việc từ chối đôi khi khá nhạy cảm. Tuy nhiên, “không” là một câu trả lời hoàn toàn hợp lý – và đôi khi là cần thiết – để bảo vệ giới hạn cá nhân.
Bí quyết nằm ở chỗ bạn biết nói “không” một cách chuyên nghiệp, để giữ được sự tôn trọng mà vẫn vạch rõ ranh giới. Việc này bắt đầu bằng nhận thức rằng bạn có quyền từ chối nếu điều đó ảnh hưởng đến sự cân bằng hoặc hiệu suất công việc của mình.
4. Chỉnh sửa hành vi vượt ranh giới ngay tại thời điểm nó xảy ra
Nếu ai đó vô tình vượt qua giới hạn của bạn, hãy sửa ngay lập tức – càng sớm càng tốt. Như Nedra Glover Tawwab từng viết: “Im lặng chỉ khiến người khác nghĩ rằng điều họ làm là chấp nhận được. Nói điều gì đó, dù là đơn giản, còn tốt hơn là im lặng.”
5. Tránh xa môi trường độc hại
Ranh giới giúp bạn kiểm soát hành vi của chính mình – nhưng chúng không thể sửa chữa một môi trường độc hại. Nếu hành vi vượt ranh giới diễn ra thường xuyên và bị xem là chuyện bình thường, thì bạn nên cân nhắc rút lui khỏi môi trường đó, nếu có thể.
Ví dụ: Nếu đồng nghiệp hay kéo bạn vào những cuộc nói xấu sau lưng, hãy tránh ăn trưa cùng họ hoặc chỉ làm việc cùng khi thật sự cần thiết.
6. Tận dụng công nghệ
Công nghệ hiện đại có thể làm mờ ranh giới giữa công việc và cuộc sống – nhưng cũng có thể là công cụ hỗ trợ đắc lực nếu bạn biết sử dụng đúng cách:
- Đặt lịch chặn thời gian bận trên Google Calendar để người khác biết khi nào bạn không rảnh.
- Bật chế độ “Không làm phiền” trên máy tính hoặc điện thoại để tránh bị phân tâm.
- Cài đặt email tự động phản hồi sau giờ làm việc để thông báo thời gian kiểm tra thư của bạn.
- Chỉnh trạng thái hoạt động về “Away” để đồng nghiệp biết bạn đang không sẵn sàng.
Ranh giới nơi công sở – giới hạn để tự do
Thiết lập ranh giới trong công việc không chỉ là hành động bảo vệ bản thân – đó còn là một trải nghiệm đầy sức mạnh, mang lại lợi ích cả cho người đặt ra ranh giới lẫn những người tôn trọng chúng. Khi mỗi cá nhân trong đội ngũ đều hiểu rõ giới hạn của mình và của người khác, mọi người sẽ biết điều gì là hợp lý, cách làm việc hiệu quả nhất, cũng như giữ gìn sự cân bằng để tránh kiệt sức.
Ranh giới giúp bạn định hình một cuộc sống nghề nghiệp mà bạn thực sự yêu thích, duy trì các mối quan hệ tích cực nơi công sở, và xây dựng một môi trường làm việc lành mạnh hơn cho tất cả. Bạn sẽ khám phá ra nhiều điều bất ngờ về bản thân và đồng đội – và chính sự thấu hiểu đó sẽ là nền tảng giúp gìn giữ những ranh giới quý giá này.
Xem thêm những bài viết khác dưới đây:
