Trong bài TEDx Talk của mình, Chris Bailey – tác giả sách “Hyperfocus” – đã chia sẻ những cách cải thiện sự tập trung đầy thực tế và độc đáo.
Từ việc giảm thời gian dùng điện thoại đến tận dụng sự nhàm chán, anh mang đến góc nhìn mới mẻ về cách làm chủ sự chú ý trong kỷ nguyên số. Hãy cùng khám phá 5 ý chính từ bài nói của Bailey, phân tích chi tiết từng khía cạnh, và áp dụng ngay để nâng cao năng suất não bộ cũng như chất lượng cuộc sống.
1. Cuộc sống hiện đại: Màn hình và sự phân tâm liên tục
Công nghệ chi phối sự chú ý như thế nào?
Chris Bailey mở đầu bằng cách mô tả sự phụ thuộc quá mức vào công nghệ, đặc biệt là điện thoại, khiến chúng ta mất khả năng tập trung. Anh nhận ra cuộc sống của mình bị cuốn vào “một chuỗi màn hình” – từ sáng thức dậy đến tối khuya.
Bailey chia sẻ: “Cách đây vài năm, tôi bắt đầu nhận thấy một điều trong hành vi của mình khiến tôi hơi khó chịu… Đó là từ lúc tôi thức dậy đến cuối ngày, cuộc sống của tôi chỉ là một chuỗi việc xoay quanh màn hình.”
Bailey phản ánh thực trạng chung của xã hội hiện đại. Theo báo cáo từ Nielsen (2023), người trưởng thành trung bình dành hơn 11 giờ mỗi ngày trước màn hình, từ điện thoại, máy tính đến TV. Sự hiện diện liên tục của công nghệ làm gián đoạn sự chú ý, đẩy não bộ vào trạng thái kích thích quá mức.
Khi bị bao vây bởi màn hình thiết bị điện tử, não bộ dễ rơi vào tình trạng “quá tải nhận thức.” Nghiên cứu từ Gloria Mark tại Đại học California Irvine (2021) cho thấy việc chuyển đổi liên tục giữa các tác vụ kỹ thuật số khiến chúng ta mất trung bình 23 phút để lấy lại sự tập trung sâu. Bailey gọi đây là “vòng xoáy phân tâm” và điện thoại là thủ phạm chính.
Để cải thiện tập trung, Bailey gợi ý chúng ta cần nhìn nhận vấn đề. Bạn dành bao nhiêu thời gian mỗi ngày cho màn hình? Người dùng smartphone không ý thức rằng họ kiểm tra điện thoại hơn 50 lần mỗi ngày. Có lẽ, nhận thức là bước đầu để thay đổi thói quen.
2. Thử nghiệm giảm dùng điện thoại: Lấy lại không gian tinh thần
Bailey kể về thử nghiệm cá nhân khi giới hạn thời gian dùng điện thoại xuống 30 phút mỗi ngày trong một tháng. Kết quả: anh tập trung lâu hơn, nảy ra nhiều ý tưởng sáng tạo hơn, và lập kế hoạch tốt hơn.
Anh chia sẻ: “Nhưng trong tất cả các thiết bị này, có một kẻ gây lãng phí thời gian hơn bất cứ thứ gì khác… Đó chính là chiếc điện thoại đáng ghét của tôi.” Điện thoại là nguồn phân tâm lớn nhất. Statista (2024) ghi nhận người dùng smartphone trung bình kiểm tra điện thoại 58 lần mỗi ngày, 70% là hành vi vô thức.
Bailey giải thích rằng khi giảm tiếp xúc với công nghệ, tâm trí sẽ ít bị kích thích hơn, không còn chủ động tìm kiếm sự phân tâm. “Khả năng tập trung của tôi được cải thiện… Tôi có thể chú ý dễ dàng hơn, không phải vì xung quanh ít yếu tố gây xao nhãng hơn, mà vì tâm trí tôi ít bị kích thích đến mức nó không còn chủ động tìm kiếm sự phân tán nữa.”
Nghiên cứu từ Đại học Texas (2023) cho thấy để điện thoại ngoài tầm tay tăng năng suất 26%. Não không bị “bội thực” thông tin sẽ có không gian xử lý sâu hơn. Hãy bắt đầu nhỏ: tắt thông báo không cần thiết, đặt điện thoại ở phòng khác khi làm việc, hoặc dùng chế độ “Không làm phiền” trong 2-3 giờ mỗi ngày. Đây là cách cải thiện tập trung đơn giản nhưng hiệu quả.
3. Sự thật về phân tâm: “Novelty Bias” và thời gian tập trung ngắn
Bailey dẫn chứng nghiên cứu từ Gloria Mark cho thấy khi làm việc gần công nghệ, chúng ta chỉ tập trung trung bình 40 giây trước khi chuyển sang việc khác. Thời gian tập trung ngắn như vậy không đủ để xử lý nhiệm vụ phức tạp, minh chứng công nghệ làm gián đoạn sự chú ý.
“Chúng ta chỉ tập trung vào một việc trong khoảng 40 giây trước khi chuyển sang thứ khác… Khi có những ứng dụng như Slack mở sẵn, con số này còn giảm xuống chỉ còn 35 giây.”
“Novelty Bias” – Cơ chế sinh học
Bailey gọi đây là “novelty bias” – xu hướng não bộ tìm kiếm sự mới mẻ để kích thích dopamine. Mỗi thông báo là một liều “thuốc” nhỏ khiến chúng ta nghiện kiểm tra màn hình. Nghiên cứu từ Đại học Stanford (2021) xác nhận mỗi thông báo kích hoạt dopamine, phá hủy khả năng tập trung sâu. Đây là lý do bạn khó làm việc khi điện thoại cứ liên tục “ping.”
Để giảm phân tâm, hãy loại bỏ nguồn kích thích: làm việc không Wi-Fi, hoặc dùng phương pháp Pomodoro (25 phút tập trung, 5 phút nghỉ). RescueTime (2024) cũng cho thấy rằng người dùng giảm 50% thời gian phân tâm khi tắt thông báo.
4. Lợi ích bất ngờ từ sự nhàm chán (Boredom)
Bailey đã hỏi độc giả để tìm ra những hoạt động nhàm chán nhất mà họ có thể nghĩ đến, chẳng hạn như đọc danh bạ điện thoại – một việc đơn điệu, chẳng thú vị gì. Mục đích là để anh chọn những việc này làm thử nghiệm, buộc bản thân trải qua sự nhàm chán nhằm khám phá cách nó ảnh hưởng đến khả năng tập trung và sáng tạo.
Bailey đã thử để bản thân nhàm chán một giờ mỗi ngày trong một tháng. Sau 8 ngày, não bộ anh thích nghi, tăng khả năng tập trung và sáng tạo.
“Vì vậy, tôi đã gửi một lời kêu gọi đến độc giả trên trang web của mình và hỏi họ: ‘Điều nhàm chán nhất bạn có thể nghĩ đến là gì? Tôi sẽ tự làm mình nhàm chán một giờ mỗi ngày, trong một tháng.’” Sự nhàm chán là cơ hội để não nghỉ ngơi. Psychology Today (2022) chỉ ra trạng thái chán nản kích hoạt “default mode network,” liên quan đến sáng tạo.
“Scatter Focus” – Sức mạnh tâm trí lang thang
Bailey gọi đây là “scatter focus” – tâm trí tự do lang thang. Anh phát hiện 48% thời gian, nó nghĩ về tương lai, giúp lập kế hoạch và sáng tạo.
“Khi chúng ta để tâm trí lang thang… khoảng 48% thời gian, nó hướng về tương lai… Chúng ta bắt đầu lập kế hoạch cho những gì sẽ làm tiếp theo, chúng ta bắt đầu nảy ra ý tưởng mới.” Đại học British Columbia (2020) cho thấy người “ngẩn ngơ” giải quyết vấn đề sáng tạo hơn 41%.
Hãy ngồi yên 10-15 phút không làm gì. Ban đầu khó chịu, nhưng não sẽ thích nghi, mở ra cách cải thiện sự tập trung độc đáo.
5. Giảm kích thích: Chìa khóa nâng cao chất lượng cuộc sống
Bailey kết luận giảm kích thích từ công nghệ cải thiện năng suất và chất lượng cuộc sống, khuyến khích tạo “không gian tinh thần.”
“Trạng thái của sự chú ý quyết định trạng thái cuộc sống của chúng ta. Khi tạo ra nhiều không gian hơn trong cuộc sống, chúng ta trì hoãn ít hơn, nảy sinh nhiều ý tưởng hơn và lên kế hoạch tốt hơn cho tương lai.” Đây là thông điệp cốt lõi: sự chú ý ảnh hưởng toàn bộ cuộc sống.
Giảm phân tâm không chỉ giúp làm việc tốt hơn mà còn tăng hạnh phúc. Bailey minh chứng qua trải nghiệm cá nhân, nhấn mạnh sống chậm để cảm nhận nhiều hơn. Ngắt kết nối 1-2 giờ mỗi ngày, dùng chế độ máy bay, hoặc đi dạo không thiết bị. Cách cải thiện sự tập trung bắt đầu từ sự đơn giản hóa.
Kết luận:
Chris Bailey mang đến cách cải thiện sự tập trung thực tế: giảm dùng điện thoại, tận dụng sự nhàm chán, và tạo không gian tinh thần. Từ thử nghiệm cá nhân đến nghiên cứu khoa học, anh khẳng định sự chú ý định hình cuộc sống. “Trạng thái chú ý của chúng ta quyết định trạng thái cuộc sống của chúng ta” là lời kêu gọi hành động mạnh mẽ. Hãy thử ngay hôm nay để khai thác năng suất não bộ và sống trọn vẹn hơn!
Xem thêm những bài viết khác dưới đây:
