Trong bài nói chuyện đầy cảm hứng “How Not to Take Things Personally” tại TEDxMechelen, Frederik Imbo – một diễn viên, huấn luyện viên và cựu trọng tài bóng đá – đã chia sẻ những chiến lược thực tế để giúp chúng ta ngừng biến mọi thứ thành một cuộc tấn công cá nhân. Cách để giữ tâm an và sống hạnh phúc giữa cuộc sống đầy hoài nghi.
Với kinh nghiệm cá nhân và góc nhìn sâu sắc, Imbo không chỉ phân tích nguyên nhân mà còn đưa ra cách vượt qua cảm xúc tiêu cực để sống hạnh phúc hơn. Hãy cùng khám phá chi tiết từng ý tưởng trong bài nói của anh ấy để bạn có thể áp dụng ngay vào cuộc sống.
Nhận thức rằng hành động của người khác không luôn liên quan đến bạn
Frederik Imbo bắt đầu bài nói bằng cách kể lại trải nghiệm làm trọng tài bóng đá, nơi anh thường xuyên đối mặt với những lời chỉ trích gay gắt từ khán giả. Anh đưa ra ví dụ cụ thể: khi khán giả la mắng anh vì một quyết định trọng tài, anh ban đầu cảm thấy đó là sự công kích cá nhân, như thể họ đang nói anh là người tồi tệ.
Việc lấy mọi thứ thành việc cá nhân thường xuất phát từ những tình huống hàng ngày, như một lời nhận xét sắc bén từ sếp, một cái nhìn lạnh lùng từ người lạ, hoặc thậm chí một tin nhắn ngắn gọn từ bạn bè. Anh chia sẻ: “Khi tôi tập trung vào ý định của người khác, tôi không cần phải coi đó là chuyện cá nhân.” Imbo nhấn mạnh rằng chúng ta thường mặc định hành động của người khác là nhắm vào mình, nhưng thực tế, đó có thể chỉ là phản xạ của họ.
Anh nhấn mạnh rằng cái “tôi” (ego) của chúng ta thường có xu hướng phóng đại ý nghĩa của những lời nói hoặc hành động, khiến chúng ta tự xây dựng một câu chuyện tiêu cực về bản thân. Ví dụ, khi ai đó bấm còi sau xe bạn, bạn có thể nghĩ họ đang khó chịu với mình, nhưng có thể họ chỉ đang vội vàng. Anh khuyến khích nhìn vào ý định thực sự suy xét liệu người đó có chủ ý xúc phạm bạn hay không? Điều này đòi hỏi sự chuyển đổi từ phản ứng cảm xúc sang quan sát khách quan, một kỹ năng anh rèn luyện qua vai trò trọng tài.
Hãy tưởng tượng bạn nhận một email công việc với giọng điệu lạnh lùng. Thay vì tự hỏi “Mình đã làm gì sai?”, hãy tự hỏi “Người gửi có đang bận rộn hay gặp áp lực không?”. Nhiều xung đột trong giao tiếp bắt nguồn từ hiểu lầm về ý định, theo nghiên cứu từ Đại học California. Oprah Winfrey, trong một cuộc phỏng vấn với CBS Sunday Morning (2017), từng chia sẻ rằng cô học cách không coi lời chỉ trích cá nhân là vấn đề, mà xem đó như phản ánh tâm trạng của người khác. Một cách tiếp cận mà anh đã áp dụng khi làm trọng tài.
Thay đổi góc nhìn để hiểu rõ hành vi của người khác
Cái “tôi” là trung tâm của vấn đề, theo Imbo. Nó hoạt động như một lá chắn, nhưng cũng là nguồn gốc của sự nhạy cảm quá mức. Khi ai đó phê bình, cái “tôi” khiến ta nghĩ “Họ không thích tôi” thay vì “Họ đang gặp khó khăn.” Anh chỉ ra rằng thói quen này bắt nguồn từ trải nghiệm cá nhân, như nỗi sợ bị từ chối từ thời thơ ấu, và được củng cố qua thời gian. Làm trọng tài, Imbo nhận ra rằng sự tổn thương này không phải từ khán giả, mà từ cách anh tự diễn giải hành động của họ.
Với gợi ý rằng thay vì tự động coi mình là tâm điểm của mọi vấn đề, chúng ta nên đặt mình vào vị trí của người khác. Anh nhắc lại: “Khi tôi tập trung vào ý định của người khác, tôi không cần phải coi đó là chuyện cá nhân.” Sự thay đổi góc nhìn này không chỉ giảm căng thẳng mà còn xây dựng sự đồng cảm. Anh giải thích rằng khi bạn hiểu rõ bối cảnh, bạn sẽ dễ dàng cảm thông hơn đối với người khác. Ví dụ, một đồng nghiệp đang gắt gỏng với mọi xung quanh, nếu bạn xét về bối cảnh người ấy đang mắc kẹt deadline, bạn sẽ bớt cảm thấy bị xúc phạm.
Đây là một kỹ năng đòi hỏi luyện tập, vì tâm trí chúng ta thường bị chi phối bởi cảm xúc hơn lý trí. Anh khuyến khích nhìn sự việc như một khán giả bên ngoài, không phải nạn nhân, một kỹ thuật anh phát triển qua hàng trăm trận đấu đầy áp lực.
Hãy nghĩ về lần cuối bạn cãi nhau với bạn bè. Nếu bạn thử hỏi “Họ đang gặp chuyện gì?”, bạn có thể nhận ra họ đang stress vì công việc, không nhắm vào bạn. Nelson Mandela, trong quá trình hòa giải chấm dứt chế độ apartheid (theo Long Walk to Freedom, 1994), luôn đặt mình vào vị trí đối phương để hiểu động cơ, một chiến lược Frederik Imbo ngụ ý khi khuyến khích đối thoại thay vì tự vệ.
Tăng cường sự tự nhận thức và kiểm soát cảm xúc
Frederik Imbo nhấn mạnh rằng tự nhận thức là chìa khóa để kiểm soát phản ứng cảm xúc. Anh khuyến khích tự nhìn nhận phản ứng cá nhân để kiểm soát cảm xúc, dựa trên kinh nghiệm làm trọng tài khi đối mặt với chỉ trích.
Tự nhận thức giúp bạn nhận ra rằng phản ứng của mình thường xuất phát từ trải nghiệm quá khứ hoặc bất an cá nhân, chứ không hoàn toàn do người khác. Imbo chỉ ra rằng cái “tôi” muốn được công nhận và sợ bị chỉ trích, dẫn đến việc dễ dàng lấy mọi thứ làm cá nhân. Bằng cách quan sát cảm xúc thay vì để chúng kiểm soát, bạn có thể tự do hơn khỏi sức ảnh hưởng của người khác – một bài học anh rút ra từ sân cỏ.
Hãy thử nghĩ về một lần bạn giận dữ vì bị phê bình. Nếu bạn dừng lại và tự hỏi “Mình sợ gì?”, bạn có thể thấy đó là nỗi sợ thất bại từ tuổi thơ. Thiền định, một kỹ thuật Imbo ngụ ý qua tự nhận thức, đã được nghiên cứu từ Đại học Wisconsin-Madison (2011, Proceedings of the National Academy of Sciences) cho thấy giảm đáng kể phản ứng tiêu cực trước lời chỉ trích.
Thực hành lòng trắc ẩn và sự đồng cảm
Thấu hiểu khó khăn của người khác để giảm phán xét, dựa trên trải nghiệm đồng cảm và giữ tâm an để nhẹ nhàng hơn với khán giả bóng đá khi họ la mắng.
Đồng cảm không chỉ giảm bớt cảm giác bị tấn công mà còn xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn. Imbo giải thích rằng khi bạn hiểu người khác đang giận dữ vì áp lực cá nhân, thay vì phán xét, bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhõm và kết nối hơn. Đây là bước tiến từ tự nhận thức sang thấu hiểu người khác, giúp bạn thoát khỏi vòng xoáy cảm xúc tiêu cực – một kỹ năng anh rèn luyện qua vai trò trọng tài.
Hãy tưởng tượng một người bạn mắng bạn vì quên hẹn. Nếu bạn nghĩ “Có lẽ họ đang stress vì công việc”, bạn sẽ bớt giận và dễ dàng tha thứ. Dalai Lama, trong The Art of Happiness (1998), nhấn mạnh rằng đồng cảm và giữ tâm an là cách giúp chữa lành xung đột, một ý tưởng Frederik Imbo áp dụng khi nhận ra khán giả la mắng vì thất vọng với trận đấu.
Giao tiếp mở và trung thực để giảm hiểu lầm
Frederik Imbo khuyến khích giao tiếp mở để giảm hiểu lầm, dựa trên kinh nghiệm hỏi ý kiến khán giả để giảm căng thẳng khi làm trọng tài.
Giao tiếp trung thực giúp phá vỡ rào cản hiểu lầm. Imbo gợi ý rằng khi bạn nói ra cảm xúc – ví dụ, “Tôi thấy khó chịu khi bị la mắng, có thể chúng ta cùng tìm giải pháp?” – bạn vừa bày tỏ nhu cầu, vừa mời gọi sự thấu hiểu. Điều này đòi hỏi can đảm, nhưng giảm thiểu cảm giác bị tấn công cá nhân và xây dựng mối quan hệ tích cực – một kỹ thuật anh thử nghiệm trên sân cỏ.
Hãy nghĩ về một cuộc tranh luận gia đình. Thay vì im lặng, nếu bạn nói “Mình buồn vì cảm thấy không được lắng nghe,” đối phương có thể thay đổi thái độ. Nelson Mandela, trong quá trình hòa giải, luôn giữ tâm an và dùng giao tiếp trung thực để xoa dịu xung đột (theo BBC, 2013), một cách tiếp cận Imbo ngụ ý qua lời khuyên đối thoại.
“Mọi người có thể tấn công, chỉ trích hoặc phớt lờ bạn. Họ có thể làm bạn suy sụp bằng lời nói, hoặc thậm chí giẫm đạp lên bạn. Nhưng hãy nhớ rằng: Bất kể họ làm gì hay nói gì, bạn vẫn sẽ không mất đi giá trị của bản thân mình”.
Xem thêm những bài viết khác dưới đây:
