Một môi trường làm việc độc hại không chỉ khiến năng suất lao động giảm sút mà còn bào mòn tinh thần, sự sáng tạo và lòng tin của nhân viên theo thời gian. Những dấu hiệu tiêu cực như nỗi sợ sai lầm, mâu thuẫn ngầm hay vòng xoáy nghỉ việc luân phiên đều có thể là lời cảnh báo.
Văn hóa nơi làm việc có ảnh hưởng sâu sắc đến năng suất của tập thể – chưa kể đến cảm nhận hàng ngày về sự an yên của từng cá nhân. Đây từ lâu đã là yếu tố then chốt trong việc thu hút và giữ chân nhân tài. Một nghiên cứu của Trường Kinh doanh Harvard vào năm 2015 cho thấy, gần một nửa số nhân viên từng bị đối xử thiếu tôn trọng tại nơi làm việc đã chọn cách nỗ lực ít hơn và dành ít thời gian hơn cho công việc.
Khi đại dịch COVID-19 ập đến, mối quan hệ giữa chúng ta với công việc, với đồng nghiệp, và thực ra là với tất cả đã bị đảo lộn. Các tổ chức buộc phải xoay chuyển tức thời phương thức làm việc. Những vấn đề văn hóa tiềm ẩn bấy lâu bỗng trở nên nghiêm trọng hơn khi toàn bộ giao tiếp diễn ra qua màn hình, còn cộng tác thì diễn ra… từ bất cứ nơi nào có thể.
Khi đại dịch kéo dài và làn sóng “Đại từ chức” dâng cao, nhiều công ty đã nhận ra một cách đau đớn rằng: một văn hóa lành mạnh là yếu tố sống còn để giữ chân nhân viên – còn một môi trường độc hại sẽ khiến họ ra đi, bất kể mức lương hấp dẫn đến đâu.
Theo Hiệp hội Quản trị Nhân sự Hoa Kỳ, 74% người lao động cho biết các giá trị văn hóa của tổ chức đã giúp họ vững vàng vượt qua đại dịch.
Điều đáng nói là, trong khi phần lớn các nhà lãnh đạo tin rằng văn hóa công ty của họ đã được cải thiện sau đại dịch, thì cấp dưới của họ lại không đồng tình. Vậy làm sao để các lãnh đạo nhìn rõ thực trạng văn hóa nội bộ? Và làm sao để người đi làm nhận ra: mình đang mỏi mệt vì cuộc sống hậu đại dịch, hay thực sự đang bị vây bủa trong một môi trường độc hại?
Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện rõ những dấu hiệu ấy và đưa ra hướng giải quyết thiết thực, trước khi lựa chọn rời bỏ hay ở lại.
5 dấu hiệu rõ rệt
1. Không khí thiếu vắng sự hứng khởi
Thái độ tiêu cực có xu hướng lan truyền và tự củng cố. Sự bi quan ấy là hệ quả của môi trường, nhưng đồng thời cũng chính là nhân tố khiến bầu không khí thêm ảm đạm. Tệ hơn nữa, nó trực tiếp cản trở năng suất làm việc chung. Có tới 93% người lao động cho biết họ làm việc kém hiệu quả hơn khi phải cộng tác với những người có thái độ tiêu cực.
2. Nỗi sợ sai lầm hiện diện khắp nơi
Không ai muốn mắc lỗi trong công việc. Có đến 28% người lao động thừa nhận rằng việc phạm sai lầm chính là nỗi sợ lớn nhất của họ nơi công sở. Tuy nhiên, giữa việc sợ hãi nhất thời và cảm giác tê liệt bởi một môi trường luôn rình rập để trừng phạt những lỗi lầm – là cả một khoảng cách đáng kể.
Việc hoàn toàn thiếu vắng an toàn tâm lý (psychological safety) – tức cảm giác rằng người lao động được phép mạo hiểm, được phép sai và học từ sai lầm. Dường như, đây là một dấu hiệu điển hình của môi trường độc hại.
Khi mọi người không còn dám bước ra khỏi vùng an toàn của mình, cả tập thể sẽ bị ảnh hưởng. Trên thực tế, theo nghiên cứu mang tên “Project Aristotle” của Google, yếu tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến hiệu quả làm việc nhóm không phải là tính kỷ luật hay cấu trúc, mà chính là mức độ an toàn tâm lý.
3. Luôn hỗn loạn và rối ren
Không ai thực sự rõ vai trò hay trách nhiệm của mình. Những hiểu nhầm trong giao tiếp xảy ra liên tục, và người ta thường bị bỏ rơi khỏi các luồng thông tin của nhau. Khi ấy cả nhóm sẽ đánh mất phương hướng, mọi thứ như thể đang vận hành trong mù mờ.
Môi trường độc hại là mảnh đất màu mỡ cho sự rối loạn và nhầm lẫn phát sinh. Bởi lẽ, những điều này thường bắt nguồn từ thiếu niềm tin, giao tiếp kém hiệu quả, và các cuộc tranh giành quyền lực âm ỉ. Khi đó, sự cộng tác trở nên vô cùng khó khăn, dẫn đến các dự án, cuộc họp hay mối quan hệ đều dễ dàng chệch hướng.
4. Tin đồn và thị phi lan tràn
Một chút tò mò nơi công sở là điều khó tránh khỏi. Nhưng khi lời ra tiếng vào trở thành “đặc sản văn hóa”, bạn đang bước vào vùng nguy hiểm. Thực tế, tới 96% người được khảo sát thừa nhận họ từng tham gia vào các cuộc “buôn chuyện” ở văn phòng.
Tuy nhiên, khi lời đồn bị đẩy đi quá xa, dấu hiệu của một môi trường độc hại bắt đầu hiện rõ. Nếu mỗi ngày đi làm khiến bạn có cảm giác mình như đang tham gia một show truyền hình thực tế, thì rõ ràng là đã có điều gì đó không ổn. Giao tiếp thẳng thắn biến mất, nhường chỗ cho những lời thì thầm sau lưng, ánh nhìn đầy ẩn ý và các câu nói móc máy, thụ động mà công kích.
Trong môi trường ấy, không ai thật sự giao tiếp cởi mở. Người ta chỉ trao đổi bằng ánh mắt đầy ẩn ý, lời nói bóng gió và những lời xì xào nơi hành lang. Nghe thì có vẻ vô hại, nhưng kiểu ác ý này thật sự để lại hệ lụy lớn. Bắt nạt nơi công sở có liên quan chặt chẽ đến sự kiệt quệ tâm lý, trầm cảm, lo âu và hành vi bạo lực tiềm ẩn.
5. Tỷ lệ nghỉ việc cao bất thường
Cứ như có một cánh cửa xoay ở văn phòng – người vào người ra liên tục, và dường như chẳng ai gắn bó lâu dài. Bạn chẳng bao giờ biết hôm sau sẽ thấy những gương mặt mới hay bàn làm việc bỏ trống nào.
Khi có quá nhiều người nghỉ việc, đó là dấu hiệu rõ ràng cho thấy văn hóa tổ chức đang đẩy nhân viên ra xa. Cứ 5 người rời bỏ công việc thì có 1 người nêu lý do là vì văn hóa nơi làm việc. Những tổ chức chủ động xây dựng văn hóa tích cực có tỷ lệ nghỉ việc chỉ 14%, trong khi con số này ở những tổ chức thờ ơ với văn hóa nội bộ lên đến 48%.
Dĩ nhiên, có vô số lý do khiến nhân viên quyết định ra đi. Nhưng nếu bạn cảm nhận được làn sóng “di cư” liên tiếp, thì hãy cẩn trọng – vì đó có thể là hồi chuông cảnh báo từ môi trường làm việc của bạn.
Làm gì khi mắc kẹt trong môi trường làm việc độc hại?
Bạn đã thấy mình trong một (hoặc vài) dấu hiệu kể trên. Vậy bước tiếp theo là gì?
Liệu có nên nhanh chóng rút lui, nộp đơn nghỉ việc và tìm đến bến đỗ khác? Có thể. Nhưng trước khi thu dọn bàn làm việc và ra đi, bạn hoàn toàn có thể thử một vài cách sau dưới đây để cải thiện tình hình hiện tại.
Tìm đồng minh
Trong một môi trường làm việc độc hại, việc không thể hòa hợp với tất cả mọi người là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, hãy cố gắng xây dựng cho mình một mạng lưới nhỏ gồm những đồng nghiệp thân thiện, có cùng quan điểm hoặc giá trị sống với bạn. Họ sẽ là chỗ dựa tinh thần quan trọng, giúp bạn vơi bớt cảm giác cô lập và mệt mỏi.
Việc có thể chia sẻ áp lực với người khác không chỉ là một cơ chế đối phó đã được khoa học chứng minh, mà những mối quan hệ tích cực còn giúp nâng cao hiệu suất công việc và giữ chân nhân tài.
Tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát
Lời khuyên “hãy tích cực lên” nghe có vẻ dễ, nhưng trong thực tế lại rất sáo rỗng – thậm chí lại phản tác dụng – nếu bạn đang mắc kẹt trong một môi trường phá hủy niềm vui sống mỗi ngày.
Thay vì gượng cười hay giả vờ lạc quan, hãy tự hỏi: “Mình có kiểm soát được điều này không?”
Nếu bạn không nắm giữ vị trí lãnh đạo, có thể bạn không thay đổi được cách người khác cư xử. Nhưng bạn hoàn toàn có thể làm chủ phản ứng của bản thân. Hãy dồn năng lượng cho những gì bạn kiểm soát được, từ cách ứng xử cho đến cách nhìn nhận vấn đề, giữ vững ranh giới để tránh bị cuốn vào những phiền muộn không đáng.
Can đảm đưa ra phản hồi
Khi phải làm việc trong một môi trường tiêu cực, nhiều người thường chọn im lặng – vì sợ “làm lớn chuyện” hoặc khiến mọi thứ tồi tệ hơn. Nhưng hãy tận dụng cơ hội để cất tiếng nói khi có thể: qua khảo sát nội bộ, trong các buổi đánh giá hiệu suất, hay trong cuộc trò chuyện trực tiếp với quản lý.
Không loại trừ khả năng ban lãnh đạo chưa thực sự nhận ra mức độ tiêu cực đang lan rộng khắp văn phòng. Chính vì vậy, việc bạn lên tiếng có thể là một chất xúc tác cần thiết cho sự thay đổi.
Liệu mọi thứ có cải thiện rõ rệt? Chưa chắc. Nhưng cơ hội sẽ cao hơn nhiều so với khi bạn giữ im lặng. Dù có một phần ba công ty không thường xuyên hành động dựa trên phản hồi của nhân viên, vẫn còn đến hai phần ba doanh nghiệp sẵn sàng tiếp nhận và hành động. Và biết đâu, một thay đổi nhỏ từ bạn lại có thể tạo nên hiệu ứng tích cực lan rộng.
Kết
Môi trường làm việc độc hại không phải là chuyện “quen rồi thì chịu”, cũng không nên là lý do khiến bạn đánh mất đam mê với công việc mình từng yêu thích. Việc nhận diện vấn đề sớm và hành động phù hợp có thể giúp bạn bảo vệ chính mình – cả về sức khỏe tinh thần lẫn con đường sự nghiệp lâu dài. Và đôi khi, chỉ một bước dũng cảm cũng đủ để tạo ra thay đổi.
Xem thêm những bài viết khác dưới đây:
